Dinamo Mesken

SALT Ulus, Ankara

Görsel bir araştırma niteliğindeki bu sergi, Türkiye futbol tarihinde adından dolayı kapatılmış yegâne kulüp olan Ertuğrulgazi Gençlik ve Spor Kulübü, namıdiğer Dinamo Mesken’in hikâyesinin izini sürer.

Dev-Genç’liler ile Ülkücüleri bir araya getirebilecek kadar siyasetle futbolu ayrıştırmış ya da kaynaştırmış bir kulüp olan Dinamo Mesken, adını, 1970’li yıllarda Sovyetler Birliği ve Avrupa’da şampiyonluğa ulaşan Dinamo Kiev’den alır. Bu, 12 Eylül Darbesi’nin ardından “milli değerlere açıktan bir saldırı” olarak gösterilir; kulüp kapatılarak yönetici ve futbolcularından bazıları gözaltına alınır, işkenceye uğrar, yargılanır ve çeşitli cezalara çarptırılır.

Ege Berensel’in çok ekranlı video enstalasyonu, ülkenin travmalarından etkilenen bu amatör kulüp kadar, kurulduğu bölgenin toplumsal yapısı ile 12 Eylül askerî yönetiminin kentsel stratejilerini de inceler: 1960’lar Bursa’sının “solcu semti” Mesken’deki toplu konut alanı, göçmen aileler, mahalle dayanışması, karşıt görüşlerin futbol sahasında mücadelesi, siyaset-tapu ilişkisi, semte sonradan inşa edilen polis lojmanları… Berensel, semt sakinlerinin yıllar sonra kulübü tekrar kurmak için bir araya gelişini de takip ederek futbol üzerine geniş bir arşivsel sunum geliştirir.

Video enstalasyonuna, Mesken semtinin yanı sıra kulübün fotoğrafçısı olan ve 1980’de öldürülen Cemal Karadağ’ın fotoğrafları ile çoğunluğu 12 Eylül Darbesi’nden sonra kapatılmış olan amatör futbol kulüplerinin buluntu takım fotoğrafları eşlik eder.

Sanatçının Gezi Direnişi ve futbol ilişkisini irdeleyen Biber Gazı Oley! (2014) adlı kısa videosunun da yer aldığı sergideki Tribün ve Duhuliye bölümü, Hikmet Ildız’ın 1950’lerin sonu ile 60’ların başında çektiği tribün fotoğraflarından; Görülmüş Kütüphane ise, 1978 ile 1982’de cezaevine futbol kitaplarının kapaklarıyla sokulmuş, üstünde “görüldü” damgası basılı iki kitaptan oluşur. Kapakların ardında, Mahir Çayan: Bütün Yazılar ile Lenin’in Paris Komünü Üzerine kitapları vardır.


Dinamo Mesken’in tarihi
Ertuğrulgazi Gençlik ve Spor Kulübü, Mesken semti gençlerinin bir spor kulübü kurmaya karar vermesiyle 1971’de, Tunçkanat Yeğin’in başkanlığı ve Bülent Merey’in antrenörlüğünde faaliyete başladı. Çeşitli branşlarda amatör mücadele veren kulübün gözde branşı futbol oldu.

Sovyetler’in yanı sıra Avrupa’da da adından söz ettiren Dinamo Kiev, 1974-75 sezonunda, Avrupa Kupa Galipleri Kupası 3. Turu’nda Bursaspor ile eşleşerek 1-0 ve 2-0’lık galibiyetlerle turu geçti. Bursa’da gerçekleşen maçta, Sovyetler’den gelen bu önemli takımı izlemek üzere tribünleri dolduran Meskenli gençler açıktan Dinamo Kiev’i destekledi. Dinamo Kiev’in hızlı ve atak futbolundan o kadar etkilenmişlerdi ki, Ertuğrulgazi’nin maçlarında tribünlerden “Dinamo Mesken” tezahüratı yükselmeye başladı. Kulüp artık her daim bu adla anılacaktı.

1970’lerin sonu ve 80’lerin başında ülkenin siyasi gündemi, taraftarlarının desteğiyle ayakta kalmayı başaran Dinamo Mesken’i de olumsuz yönde etkiledi. Takımın her deplasmanı olaylı geçti; 1976’da Karacabeyspor’la yapılan bir maçta futbolcu ve taraftarlar “Komünistler Moskova’ya!” sloganlarıyla ıslıklandı; kulüp binası polis baskınına uğradı. Emniyet’in bilgisi ve izni dâhilinde kulüp için toplanan bağışlar, 12 Eylül Darbesi’nin ardından “haraç” olarak nitelendi; bazı yönetici ve futbolcular yargılanarak suçlu bulundu. Kulübün federeliği iptal edildi.

2008’de eski yönetici, antrenör ve futbolculardan oluşan bir grup tarafından Ertuğrulgazi Meskenspor adıyla yeniden kurulan kulüp, hâlen Bursa Amatör Ligi’nde faaliyet göstermektedir.


Röportajlar: Vedat Vermez
İkinci Kamera ve Ses: Cahit Sıtkı Çiltaş
Anlatıcılar: Rıdvan Arı, Niyazi Aşır, Erkan Can, Kemal Gültekin, Hasan Gürses, İsmail Güzeltürk, Hüseyin Hürsoy, Ali Nihat İrkörücü, Hamit İzmirli, Ertuğrul Kançay, Raif Kaplanoğlu, Ahmet Karadaş, Avni Karadaş, Bülent Merey, Özcan Selamet, Ömer Severgün, Mehmet Şahin, Kamil Torun, Yüksel Turabik, Vedat Vermez, Tunçkanat Yeğin, Bülent Yıldız
Teşekkürler: Tanıl Bora, Soner Emanet, Fatih Pınar ve Sibel Tekin ile Bursa Hakimiyet Gazetesi, Karataş Birahanesi, Mesken Kıraathanesi, Paşa Dayının Kahvehanesi, Videoccupy


Ege Berensel (1968, Muğla)
Ankara’da yaşayan bir medya sanatçısıdır. Angela Melitopoulos ve Maurizio Lazzarato’nun da dâhil olduğu Timescapes grubunun üyesi; medya aktivist kolektifi Vitopya ile Videfesta Medya Sanatları Festivali’nin kurucusudur. Berensel’in Mü/hür (1992) ve Panoptikon (1994) videoları, ulusal ve uluslararası festivallerde ödüllendirildi. Orasıburası (2004) adlı üç ekranlı video enstalasyonu (VideA’yla) 2005-2006’da Kunst-Werke Institute for Contemporary Art’ta (Berlin), 2007’de Fundació Antoni Tàpies’te (Barselona) sergilendi. Bir diğer üç ekranlı video enstalasyonu Türkü Söylemeyen Tepe (2007) ise, 10. Uluslararası İstanbul Bienali’nde gösterildi. Berensel, Strazburg’ta (Çelenk Bafra’yla) Meeting Europe: Turkey: 35 Years of Video Art (2009) sergisinin; Ankara’da Videfesta’10 Uluslararası Medya Sanatları Festivali (2010) ile Bellekmekan (2010), Bizim Gibi Hırsızlar (2011) ve Komşuluk X.0 (2012) sergilerinin küratörlüğünü yaptı.