Konferans:
Türkiye-Rusya: Yakınlaşmanın İki Dönemi
Salt Galata
15 Mart – 16 Mart 2019
Hüseyin Bahri Alptekin, Karadeniz Haritası, 1999
SALT Araştırma, Hüseyin Bahri Alptekin Arşivi
SALT Araştırma, Hüseyin Bahri Alptekin Arşivi
20. yüzyılın başında yeni kurulmuş olan Türkiye Cumhuriyeti ve Sovyetler Birliği arasında devletler düzeyinde başlatılıp geliştirilen iş birliği yalnızca siyasi ve askerî konularla sınırlı kalmadı. Ticaret, eğitim, bilim, spor, kültür, sanat alanlarındaki ilişkiler, hızlı bir modernleşme ve kalkınma seferberliğindeki iki ülkeyi “Batı dışı” muhataplar olarak birbirine yakınlaştırdı. Cumhuriyetin ilk on yılında kültür ve sanat bağlamında, ressam Aleksis Griçenko’nun İstanbul ziyareti ve İbrahim Çallı’yla yürüttüğü çalışmalar, Muhsin Ertuğrul’un Dârülbedâyi’nin [hâlen İstanbul Şehir Tiyatroları] yeniden örgütlenmesinde Sovyetler’deki uygulamalardan yararlanması, Abidin Dino’nun Leningrad’daki Lenfilm Stüdyoları’nda kapsamlı araştırma ve üretimleri, Sovyet müzisyen ve bale sanatçılarının üç büyük kentte sahne alması gibi temaslar gerçekleşti. Sinemacılar Sergey Yutkeviç ve Lev Arnştam’ın 1933’te hükûmetin davetiyle çektiği Ankara: Türkiye’nin Kalbi belgesel filmiyse, süregelen dostluğun en önemli sembollerinden oldu.
İkinci Dünya Savaşı ve akabinde Soğuk Savaş döneminde gitgide zayıflayan ilişkiler, 1990’larda değişen siyasi konjonktürün etkisiyle yeniden canlandı. Küreselleşme ve (neo)liberalizasyonla biçimlenen koşullar altında, kültür ve sanat alanlarından sivil inisiyatiflerin diyalogları yatay ilişkilere imkân sağladı. Sovyet coğrafyasından sanatçı ve küratörlerle yapılan ortak çalışmalar, İstanbul Bienali’nin yanı sıra, bireysel girişimlerle katılım gösterilen çeşitli uluslararası sergilerde yer buldu.
SALT’ın, üyesi olduğu Avrupa müzeler konfederasyonu L’Internationale‘nin Our Many Europes [Avrupalarımız] projesi kapsamındaki ilk programında, iki ülkenin ilişkileri odağında ayrı modernlik deneyimleri ve kimlik kurucu pratikleri tartışmaya açılacak. Yüzyıl başı ve sonundaki temasları çevreleyen siyasi koşullar, yerel gelişmeler ve etkileşimlerin rolü değerlendirilecek.
Türkiye-Rusya: Yakınlaşmanın İki Dönemi konferansı Türkçe ve İngilizce dillerinde gerçekleştirilecek; her iki dile simültane çeviri yapılacaktır. İki günlük program herkesin katılımına açık ve ücretsizdir.
15 MART CUMA PROGRAMI
15.00 Açılış: Meriç Öner, SALT Araştırma ve Programlar Direktörü
15.15 20. Yüzyılda Türkiye-Rusya İlişkileri
Moderatör: Onur Yıldız
Konuşmacılar:
• Faruk Alpkaya, “Ezelî Düşman, Ebedî Dost: Rusya”
• Mühdan Sağlam, “1991-2000 Türkiye-Rusya İlişkilerinin Etkisinde Türkiye’nin Türk Cumhuriyetleri Politikası”
• Hatice Deniz Yükseker, “1990’larda Rusya ve Türkiye Arasında Kayıt Dışı Bavul Ticareti ve Toplumsal İlişkiler”
17.15 Devlet Sanatı: Siyasi İnşanın Tezahürleri
Moderatör: Duygu Demir
Konuşmacılar:
• Cem Bölüktaş, “20. Yüzyılın İlk Yarısında Türkiye ve SSCB’de Kültür ve Sanat Politikaları”
• Zeynep Yasa Yaman, “Osmanlı İmparatorluğu/Türkiye Cumhuriyeti Modernleşme Serüveninde Sovyetler Birliği/Rusya’yla İlişkiler ve Sanat”
18.30-19.00 Kahve molası
19.00 Yeni Toplumun Sanatçısı: Sovyetlerde Sanat ve Tasarım Eğitimi
Konuşmacı:
• Christina Lodder, “Moskova VKhUTEMAS: Yeni Toplumun Sanatçılarını Yetiştirmek”
16 MART CUMARTESİ PROGRAMI
15.00 Avrupa’nın Sınırları: 1990’larda “Doğu” ve “Batı”yı Üretmek
Konuşmacı:
• Agata Pyzik, “‘Medeniyet’ Olarak Piyasa: 1990’larda Polonya ve Rusya’da Fason Üretim ve Ticaret”
16.15-16.45 Kahve molası
16.45 Sivil Temaslar: 1990’larda Güncel Sanat
Moderatör: Merve Elveren
Söyleşi: Beral Madra, Luchezar Boyadjiev
18.30 Doğu ve Batının Ötesinde İstanbul
Söyleşi: Ali Akay ve Vasıf Kortun
Ali Akay Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölüm Başkanı. Sanat, sosyoloji ve felsefe konularında makale ve kitapları bulunan Akay, 1994’ten bu yana Türkiye’de ve yurt dışında sergiler düzenliyor. Son olarak 2018 Kuandu Bienali’nde, “Küresel jeopolitika ve kozmoloji bağlamında ‘Asyatik Akdeniz Bölgesi’nden bahsetmek mümkün mü?” başlıklı bölümün küratörlüğünü üstlendi.
Faruk Alpkaya 1996-2016 yıllarında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu (1923-1924) (1998) ve [Gökçen Alpkaya ile] 20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi (2004) kitaplarının yazarı, [Bülent Duru ile] 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim (2012) kitabının derleyicisidir.
Luchezar Boyadjiev Sofya’daki Institute of Contemporary Art’ın kurucu üyelerindendir. 1992’de Vasıf Kortun’un yöneticiliğinde düzenlenen 3. İstanbul Bienali’nde Bulgaristan Pavyonu’nun küratörlüğünü yapan ve 1995’te 4. İstanbul Bienali’ne sanatçı olarak katılan Boyadjiev’in işleri çok sayıda bienal ve kurumda sergilendi.
Cem Bölüktaş Université Paris 8 Vincennes - Saint-Denis Felsefe Bölümü’nde başladığı doktora çalışmasına Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nde devam ediyor. Arel ve Medipol üniversitelerinde görsel kültür ve tasarım üzerine dersler veriyor.
Duygu Demir Massachusetts Institute of Technology’de sanat tarihi alanında doktora eğitimini sürdürüyor. 2011-2014 yıllarında SALT’ta Programcı olarak çalışan Demir, son olarak İsmail Saray (SALT, 2018) kitabının eş editörlüğünü üstlendi. Küratörlüğünü yaptığı sergiler, SALT (İstanbul ve Ankara), Arter (İstanbul) ve Tate Modern (Londra) gibi kurumlarda yer aldı.
Merve Elveren bağımsız küratör. 2011-2018 yıllarında SALT’ta Programcı olarak çalıştı. 2018’de Gerrit Lansing Independent Vision Curatorial Award’a layık görülen Elveren, 2020’de gerçekleştirilecek 39. EVA International’ın Misafir Programı’nın küratörlüğüne seçildi.
Vasıf Kortun küratör, eğitmen ve yazar; Foundation for Arts Initiatives’ın yönetim kurulu başkanı. 2011-2017 yıllarında SALT Araştırma ve Programlar’ın kurucu direktörlüğünü yaptı. Aralarında 3. İstanbul Bienali (1992) ve [Charles Esche ile] 9. İstanbul Bienali’nin (2005) bulunduğu çok sayıda uluslararası sergi ve bienalin küratörlüğünü üstlenmiş olan Kortun’un 20 adlı son e-yayını 2018’de yayımlandı.
Christina Lodder University of Kent’te sanat tarihi alanında onursal profesör, Malevich Society’nin başkanı ve BRILL tarafından çıkarılan Rus Tarihi ve Kültürü serisinin eş editörü. Son olarak Celebrating Suprematism: New Approaches to the Art of Kazimir Malevich (2018) kitabını yayıma hazırladı.
Beral Madra sanat eleştirmeni, yazar ve küratör. 1. ve 2. İstanbul Bienali’nin yöneticiliğini; 43., 45., 49., 50. ve 51. Venedik Bienali’nde Türkiyeli sanatçıların sergilerinin küratörlüğünü yaptı. 2000-2004 yıllarında Yıldız Teknik Üniversitesi’nde Sanat Yönetimi Programı’nın kuruluşunda yer aldı. 2003’te Uluslararası Sanat Eleştirmenleri Birliği’nin (AICA) Türkiye şubesini kuran Madra, 2005-2006’da Yeditepe Üniversitesi Sanat Yönetimi Programı’nda ders verdi.
Agata Pyzik Polonyalı araştırmacı, gazeteci ve kültür eleştirmeni. The Wire, The Guardian, New Statesman, frieze ve New Humanist gibi yayınlara yazan Pyzik’in Poor But Sexy: Culture Clashes in Europe East and West (2014) adlı bir kitabı da bulunuyor.
Mühdan Sağlam Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı’nda doktora öğrencisi. Enerji politikaları, ekonomi-politik, devlet-enerji şirketleri ilişkileri, Rusya’da devletin dönüşümü ve enerji politikaları ile Avrasya üzerine araştırmalarını sürdürüyor. Gazprom’un Rusyası adlı kitabı 2014’te yayımlanan Sağlam ayrıca Gazete Duvar‘da yazıyor.
Zeynep Yasa Yaman sanat tarihçisi, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi. Modernizm/postmodernizm, modern/güncel sanat, Osmanlı ve Türk modernleşmesi, modern sanatta gelenek, kültür ve sanat politikaları ile Türkiye sanatında kadın sorunları üzerine eleştiri, makale, araştırma ve incelemeleri bulunuyor.
Onur Yıldız SALT Kamu Programları Yönetmeni. Doktorasını University of Essex’te siyaset bilimi alanında yaptı. Eleştirel siyaset teorileri, demokratik siyaset, popülizm ve sanatın siyasal kullanımları üzerine çalışıyor.
Hatice Deniz Yükseker İstanbul Aydın Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı. Binghampton University Sosyoloji Bölümü’nde tamamladığı doktora çalışması, 2003’te Laleli-Moskova Mekiği. Kayıtdışı Ticaret ve Cinsiyet İlişkileri adıyla kitaplaştırıldı.
İkinci Dünya Savaşı ve akabinde Soğuk Savaş döneminde gitgide zayıflayan ilişkiler, 1990’larda değişen siyasi konjonktürün etkisiyle yeniden canlandı. Küreselleşme ve (neo)liberalizasyonla biçimlenen koşullar altında, kültür ve sanat alanlarından sivil inisiyatiflerin diyalogları yatay ilişkilere imkân sağladı. Sovyet coğrafyasından sanatçı ve küratörlerle yapılan ortak çalışmalar, İstanbul Bienali’nin yanı sıra, bireysel girişimlerle katılım gösterilen çeşitli uluslararası sergilerde yer buldu.
SALT’ın, üyesi olduğu Avrupa müzeler konfederasyonu L’Internationale‘nin Our Many Europes [Avrupalarımız] projesi kapsamındaki ilk programında, iki ülkenin ilişkileri odağında ayrı modernlik deneyimleri ve kimlik kurucu pratikleri tartışmaya açılacak. Yüzyıl başı ve sonundaki temasları çevreleyen siyasi koşullar, yerel gelişmeler ve etkileşimlerin rolü değerlendirilecek.
Türkiye-Rusya: Yakınlaşmanın İki Dönemi konferansı Türkçe ve İngilizce dillerinde gerçekleştirilecek; her iki dile simültane çeviri yapılacaktır. İki günlük program herkesin katılımına açık ve ücretsizdir.
15 MART CUMA PROGRAMI
15.00 Açılış: Meriç Öner, SALT Araştırma ve Programlar Direktörü
15.15 20. Yüzyılda Türkiye-Rusya İlişkileri
Moderatör: Onur Yıldız
Konuşmacılar:
• Faruk Alpkaya, “Ezelî Düşman, Ebedî Dost: Rusya”
• Mühdan Sağlam, “1991-2000 Türkiye-Rusya İlişkilerinin Etkisinde Türkiye’nin Türk Cumhuriyetleri Politikası”
• Hatice Deniz Yükseker, “1990’larda Rusya ve Türkiye Arasında Kayıt Dışı Bavul Ticareti ve Toplumsal İlişkiler”
17.15 Devlet Sanatı: Siyasi İnşanın Tezahürleri
Moderatör: Duygu Demir
Konuşmacılar:
• Cem Bölüktaş, “20. Yüzyılın İlk Yarısında Türkiye ve SSCB’de Kültür ve Sanat Politikaları”
• Zeynep Yasa Yaman, “Osmanlı İmparatorluğu/Türkiye Cumhuriyeti Modernleşme Serüveninde Sovyetler Birliği/Rusya’yla İlişkiler ve Sanat”
18.30-19.00 Kahve molası
19.00 Yeni Toplumun Sanatçısı: Sovyetlerde Sanat ve Tasarım Eğitimi
Konuşmacı:
• Christina Lodder, “Moskova VKhUTEMAS: Yeni Toplumun Sanatçılarını Yetiştirmek”
16 MART CUMARTESİ PROGRAMI
15.00 Avrupa’nın Sınırları: 1990’larda “Doğu” ve “Batı”yı Üretmek
Konuşmacı:
• Agata Pyzik, “‘Medeniyet’ Olarak Piyasa: 1990’larda Polonya ve Rusya’da Fason Üretim ve Ticaret”
16.15-16.45 Kahve molası
16.45 Sivil Temaslar: 1990’larda Güncel Sanat
Moderatör: Merve Elveren
Söyleşi: Beral Madra, Luchezar Boyadjiev
18.30 Doğu ve Batının Ötesinde İstanbul
Söyleşi: Ali Akay ve Vasıf Kortun
Ali Akay Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyoloji Bölüm Başkanı. Sanat, sosyoloji ve felsefe konularında makale ve kitapları bulunan Akay, 1994’ten bu yana Türkiye’de ve yurt dışında sergiler düzenliyor. Son olarak 2018 Kuandu Bienali’nde, “Küresel jeopolitika ve kozmoloji bağlamında ‘Asyatik Akdeniz Bölgesi’nden bahsetmek mümkün mü?” başlıklı bölümün küratörlüğünü üstlendi.
Faruk Alpkaya 1996-2016 yıllarında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’nde öğretim görevlisi olarak çalıştı. Türkiye Cumhuriyeti’nin Kuruluşu (1923-1924) (1998) ve [Gökçen Alpkaya ile] 20. Yüzyıl Dünya ve Türkiye Tarihi (2004) kitaplarının yazarı, [Bülent Duru ile] 1920’den Günümüze Türkiye’de Toplumsal Yapı ve Değişim (2012) kitabının derleyicisidir.
Luchezar Boyadjiev Sofya’daki Institute of Contemporary Art’ın kurucu üyelerindendir. 1992’de Vasıf Kortun’un yöneticiliğinde düzenlenen 3. İstanbul Bienali’nde Bulgaristan Pavyonu’nun küratörlüğünü yapan ve 1995’te 4. İstanbul Bienali’ne sanatçı olarak katılan Boyadjiev’in işleri çok sayıda bienal ve kurumda sergilendi.
Cem Bölüktaş Université Paris 8 Vincennes - Saint-Denis Felsefe Bölümü’nde başladığı doktora çalışmasına Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nde devam ediyor. Arel ve Medipol üniversitelerinde görsel kültür ve tasarım üzerine dersler veriyor.
Duygu Demir Massachusetts Institute of Technology’de sanat tarihi alanında doktora eğitimini sürdürüyor. 2011-2014 yıllarında SALT’ta Programcı olarak çalışan Demir, son olarak İsmail Saray (SALT, 2018) kitabının eş editörlüğünü üstlendi. Küratörlüğünü yaptığı sergiler, SALT (İstanbul ve Ankara), Arter (İstanbul) ve Tate Modern (Londra) gibi kurumlarda yer aldı.
Merve Elveren bağımsız küratör. 2011-2018 yıllarında SALT’ta Programcı olarak çalıştı. 2018’de Gerrit Lansing Independent Vision Curatorial Award’a layık görülen Elveren, 2020’de gerçekleştirilecek 39. EVA International’ın Misafir Programı’nın küratörlüğüne seçildi.
Vasıf Kortun küratör, eğitmen ve yazar; Foundation for Arts Initiatives’ın yönetim kurulu başkanı. 2011-2017 yıllarında SALT Araştırma ve Programlar’ın kurucu direktörlüğünü yaptı. Aralarında 3. İstanbul Bienali (1992) ve [Charles Esche ile] 9. İstanbul Bienali’nin (2005) bulunduğu çok sayıda uluslararası sergi ve bienalin küratörlüğünü üstlenmiş olan Kortun’un 20 adlı son e-yayını 2018’de yayımlandı.
Christina Lodder University of Kent’te sanat tarihi alanında onursal profesör, Malevich Society’nin başkanı ve BRILL tarafından çıkarılan Rus Tarihi ve Kültürü serisinin eş editörü. Son olarak Celebrating Suprematism: New Approaches to the Art of Kazimir Malevich (2018) kitabını yayıma hazırladı.
Beral Madra sanat eleştirmeni, yazar ve küratör. 1. ve 2. İstanbul Bienali’nin yöneticiliğini; 43., 45., 49., 50. ve 51. Venedik Bienali’nde Türkiyeli sanatçıların sergilerinin küratörlüğünü yaptı. 2000-2004 yıllarında Yıldız Teknik Üniversitesi’nde Sanat Yönetimi Programı’nın kuruluşunda yer aldı. 2003’te Uluslararası Sanat Eleştirmenleri Birliği’nin (AICA) Türkiye şubesini kuran Madra, 2005-2006’da Yeditepe Üniversitesi Sanat Yönetimi Programı’nda ders verdi.
Agata Pyzik Polonyalı araştırmacı, gazeteci ve kültür eleştirmeni. The Wire, The Guardian, New Statesman, frieze ve New Humanist gibi yayınlara yazan Pyzik’in Poor But Sexy: Culture Clashes in Europe East and West (2014) adlı bir kitabı da bulunuyor.
Mühdan Sağlam Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı’nda doktora öğrencisi. Enerji politikaları, ekonomi-politik, devlet-enerji şirketleri ilişkileri, Rusya’da devletin dönüşümü ve enerji politikaları ile Avrasya üzerine araştırmalarını sürdürüyor. Gazprom’un Rusyası adlı kitabı 2014’te yayımlanan Sağlam ayrıca Gazete Duvar‘da yazıyor.
Zeynep Yasa Yaman sanat tarihçisi, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi. Modernizm/postmodernizm, modern/güncel sanat, Osmanlı ve Türk modernleşmesi, modern sanatta gelenek, kültür ve sanat politikaları ile Türkiye sanatında kadın sorunları üzerine eleştiri, makale, araştırma ve incelemeleri bulunuyor.
Onur Yıldız SALT Kamu Programları Yönetmeni. Doktorasını University of Essex’te siyaset bilimi alanında yaptı. Eleştirel siyaset teorileri, demokratik siyaset, popülizm ve sanatın siyasal kullanımları üzerine çalışıyor.
Hatice Deniz Yükseker İstanbul Aydın Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı. Binghampton University Sosyoloji Bölümü’nde tamamladığı doktora çalışması, 2003’te Laleli-Moskova Mekiği. Kayıtdışı Ticaret ve Cinsiyet İlişkileri adıyla kitaplaştırıldı.
