"Sorry, Out of Gas: Architecture's Response to the 1973 Oil Crisis" [Benzin Kalmadı Maalesef: Mimarinin 1973 Petrol Krizine Yanıtı]
OKUMA ÖNERİSİ: VASIF KORTUN
January 23, 2017
Canadian Centre for Architecture’ın (CCA) 2007 tarihli Sorry, Out of Gas1 sergisine eşlik eden yayında, kurumun direktörü Mirko Zardini’nin “Think Different” [Farklı Düşün] başlıklı yazısı şöyle biter:
“Mevcut alışkanlık ve eğilimleri sürdürebilir miyiz sorusunu sormak zorundayız. Eğer gelecek gerçekten de geçmiş ise, gelecekte en azından hangi geçmişte yaşamak istediğimizi seçebiliriz. Buna, ‘farklı düşünmüş’ büyük bir grup insanın 30 yıl önce gerçekleştirdiği, sonra da aceleci ve düşüncesiz tutumla bir kenara bırakılmış deneyleri geri kazanmakla başlayabiliriz.”2, Montreal: Canadian Centre for Architecture, 2007, s. 49.]
Yakın zamanda SALT Araştırma’ya ulaşan Sorry, Out of Gas kitabını bir nefeste okudum. Walker Art Center’ın 2015’te yaptığı Hippie Modernism3 projesinin yayını kadar uyarıcıydı. Her iki proje arasında bağlantılar olsa da, Zardini ile Giovanna Borasi’nin küratörlüğündeki Sorry, Out of Gas, 1970’lerde dünya petrol krizine mimari pratiklerden gelen yanıtları araştırırken -Harriet Russell’ın kitabın girişinde yer alan ve 32 sayfayı kaplayan muhteşem desenleri gibi- krizin ardından göz ardı edilenleri yansıtıyor. 1970’lerde mesleklerine bir nevi ihanet etmiş yenilikçi mimarlara kıyasla, günümüz mimarlığının mahcup olmaması mümkün değil.
Zardini’nin yazısı, petrol krizinin bir çöküşe veya toplumsal huzursuzluklara yol açmaktan ziyade, yaratıcılıkta muazzam bir çeşitliliğe imkân verdiğini işliyor. Güneş ve rüzgâr gibi yenilenebilir enerji kullanımını, toprak altı evlerini, amatör ve profesyonel araştırmaları, bireysel ve kurumsal merakların güçlenişini, yeşil teknolojileri ve konvansiyonel yaşam tarzlarının sorgulanışını anlatıyor.
New York’un en yoksul bölgelerinden birinin çatısına yerleştirilen rüzgâr türbini ve güneş kolektörlerinin hikâyesi4, ABD eski başkanı Carter’ın Beyaz Saray’a kurdurduğu ve bir diğer başkan Reagan’ın kaldırttığı güneş panelleri, Amsterdam’da at sırtında gezintiler, Almanya’nın araçsız günleri ve otobanda piknik gibi örnekler, Zardini’nin “gelecekte nasıl bir geçmişte yaşamak istediğimiz” sorusunu, çok değil 30 yıl önce tecrübe edilmiş girişimler temelinde yanıtlıyor. Kitabın kapağında da ifade edildiği üzere; “Mimar, mühendis, zanaatkâr ve düşünürler, beceri ve yaratıcılıklarını petrol krizinin getirdiği sorunlara yanıt bulmaya adadı. Deney, proje ve çözümlerine daha yakından bakıldığında, günümüz dünyasının dertlerine deva olabilecek çok örnek görülür”.5], Montreal: Canadian Centre for Architecture, 2007, kapak yazısı.]
Sorry, Out of Gas‘i okurken başka kitaplara dönmem gerekti. Ivan Illich’in Tools For Conviviality’sine başvurdum; adının doğru çevrildiğinden hiç emin olamadığım Türkçesine değil, orijinaline.6 Yıllar önce okumam gerekirmiş.
“Mevcut alışkanlık ve eğilimleri sürdürebilir miyiz sorusunu sormak zorundayız. Eğer gelecek gerçekten de geçmiş ise, gelecekte en azından hangi geçmişte yaşamak istediğimizi seçebiliriz. Buna, ‘farklı düşünmüş’ büyük bir grup insanın 30 yıl önce gerçekleştirdiği, sonra da aceleci ve düşüncesiz tutumla bir kenara bırakılmış deneyleri geri kazanmakla başlayabiliriz.”2, Montreal: Canadian Centre for Architecture, 2007, s. 49.]
Yakın zamanda SALT Araştırma’ya ulaşan Sorry, Out of Gas kitabını bir nefeste okudum. Walker Art Center’ın 2015’te yaptığı Hippie Modernism3 projesinin yayını kadar uyarıcıydı. Her iki proje arasında bağlantılar olsa da, Zardini ile Giovanna Borasi’nin küratörlüğündeki Sorry, Out of Gas, 1970’lerde dünya petrol krizine mimari pratiklerden gelen yanıtları araştırırken -Harriet Russell’ın kitabın girişinde yer alan ve 32 sayfayı kaplayan muhteşem desenleri gibi- krizin ardından göz ardı edilenleri yansıtıyor. 1970’lerde mesleklerine bir nevi ihanet etmiş yenilikçi mimarlara kıyasla, günümüz mimarlığının mahcup olmaması mümkün değil.
Zardini’nin yazısı, petrol krizinin bir çöküşe veya toplumsal huzursuzluklara yol açmaktan ziyade, yaratıcılıkta muazzam bir çeşitliliğe imkân verdiğini işliyor. Güneş ve rüzgâr gibi yenilenebilir enerji kullanımını, toprak altı evlerini, amatör ve profesyonel araştırmaları, bireysel ve kurumsal merakların güçlenişini, yeşil teknolojileri ve konvansiyonel yaşam tarzlarının sorgulanışını anlatıyor.
New York’un en yoksul bölgelerinden birinin çatısına yerleştirilen rüzgâr türbini ve güneş kolektörlerinin hikâyesi4, ABD eski başkanı Carter’ın Beyaz Saray’a kurdurduğu ve bir diğer başkan Reagan’ın kaldırttığı güneş panelleri, Amsterdam’da at sırtında gezintiler, Almanya’nın araçsız günleri ve otobanda piknik gibi örnekler, Zardini’nin “gelecekte nasıl bir geçmişte yaşamak istediğimiz” sorusunu, çok değil 30 yıl önce tecrübe edilmiş girişimler temelinde yanıtlıyor. Kitabın kapağında da ifade edildiği üzere; “Mimar, mühendis, zanaatkâr ve düşünürler, beceri ve yaratıcılıklarını petrol krizinin getirdiği sorunlara yanıt bulmaya adadı. Deney, proje ve çözümlerine daha yakından bakıldığında, günümüz dünyasının dertlerine deva olabilecek çok örnek görülür”.5], Montreal: Canadian Centre for Architecture, 2007, kapak yazısı.]
Sorry, Out of Gas‘i okurken başka kitaplara dönmem gerekti. Ivan Illich’in Tools For Conviviality’sine başvurdum; adının doğru çevrildiğinden hiç emin olamadığım Türkçesine değil, orijinaline.6 Yıllar önce okumam gerekirmiş.
- 1.
- 2.Sorry, Out of Gas: Architecture's Response to the 1973 Oil Crisis [Benzin Kalmadı Maalesef: Mimarinin 1973 Petrol Krizine Yanıtı
- 3.
- 4.
- 5.Sorry, Out of Gas: Architecture's Response to the 1973 Oil Crisis, [Benzin Kalmadı Maalesef: Mimarinin 1973 Petrol Krizine Yanıtı
- 6."I am aware that in English 'convivial' now seeks the company of tipsy jollyness, which is distinct from that indicated by the OED and opposite to the austere meaning of modern 'eutrapelia,' which I intend." Ivan Illich,Tools for Conviviality, Londra: Marion Boyars, 1973, s. 6.
