TBMM Yapıları
April 23, 2020
Türkiye Büyük Millet Meclisi İkinci Binası
Fotoğraf: Sebah & Joaillier
SALT Araştırma, Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi
Fotoğraf: Sebah & Joaillier
SALT Araştırma, Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin (TBMM) 23 Nisan 1920 tarihli ilk toplantısı, Ankara’daki Ulus Meydanı’nda yer alan ve İttihat ve Terakki Cemiyeti için 1915’te tasarlanan yapıda gerçekleştirildi. “Birinci Ulusal Mimarlık” üslubunun başkentteki erken örneklerinden biri sayılan ve bugün içinde Kurtuluş Savaşı Müzesi’ni barındıran bu bina, 18 Ekim 1924’e dek meclis olarak hizmet verdi. Ardından TBMM, mekânsal ihtiyaçların karşılanması amacıyla mimar Vedad Tek’in projesi uyarınca 1923’te tamamlanan Cumhuriyet Halk Fırkası mahfeline taşındı.
TBMM’de 1937’de çıkarılan bir yasa ile “uslûbunun da mükemmeliyetini, temizliğini, haricî hututunun âhengini ve yirminci asrın icabatını ve Türkiye Cumhuriyeti’nin varlığını ve temsil ve tecessüm ettirecek”1 yeni bir “kamutay sarayı”2 için uluslararası yarışma düzenlenmesi kararı alındı. İsveç’ten Ivar Tengböm, Hollanda’dan Willem M. Dudok ve İngiltere’den Howard Robertson’ın jüri üyeliğine getirildiği yarışmaya, çeşitli ülkelerden ekipler on dört mimari proje sundu. 28 Ocak 1938’de açıklanan sonuçlara göre birincilik ödülünü Avusturya’dan Clemens Holzmeister, Fransa’dan Albert Laprade ve Macaristan’dan Alois Mezara’nın önerileri paylaştı; Holzmeister’in önerisinin uygulanması kararlaştırıldı.
Yeni TBMM binası, Hermann Jansen’in 1932 tarihli şehir planına uygun olarak Devlet Mahallesi’nde konumlanacaktı. Holzmeister’in aynı zamanda vaziyet planını hazırladığı bölgedeki en yüksek noktada bulunan yerleşkenin inşaatına 6 Ekim 1939’da başlandı.
II. Dünya Savaşı ve takip eden ekonomik kısıtlarla çalışmalarına aralıklarla devam edilen yapı, mimar Ziya Payzın tarafından tamamlanarak Ocak 1961’de hizmete girdi. Bu tarihe kadar kullanımı süren ikinci meclis binası ise 30 Ekim 1981’de Cumhuriyet Müzesi olarak halkın ziyaretine açıldı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Birinci Binası ve Cumhuriyet Caddesi
Fotoğraf: Tâlhâ Ebüzziya
SALT Araştırma, Engin Özendes Arşivi
Fotoğraf: Tâlhâ Ebüzziya
SALT Araştırma, Engin Özendes Arşivi
Türkiye Büyük Millet Meclisi Birinci Binası
SALT Araştırma, Feridun Fazıl Tülbentçi Arşivi
SALT Araştırma, Feridun Fazıl Tülbentçi Arşivi
Türkiye Büyük Millet Meclisi İkinci Binası
Fotoğraf: Sebah & Joaillier
SALT Araştırma, Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi
Fotoğraf: Sebah & Joaillier
SALT Araştırma, Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi
Türkiye Büyük Millet Meclisi İkinci Binası
SALT Araştırma, Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi
SALT Araştırma, Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi
“Gazi’nin Reisicumhur Locası’ndan müzekârâtı takip ettiği Büyük Millet Meclis içtimalarından biri”
SALT Araştırma, Feridun Fazıl Tülbentçi Arşivi
SALT Araştırma, Feridun Fazıl Tülbentçi Arşivi
Türkiye Büyük Millet Meclisi İkinci Binası, 1930’lar
SALT Araştırma, Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi
SALT Araştırma, Fotoğraf ve Kartpostal Arşivi
TBMM’de 1937’de çıkarılan bir yasa ile “uslûbunun da mükemmeliyetini, temizliğini, haricî hututunun âhengini ve yirminci asrın icabatını ve Türkiye Cumhuriyeti’nin varlığını ve temsil ve tecessüm ettirecek”1 yeni bir “kamutay sarayı”2 için uluslararası yarışma düzenlenmesi kararı alındı. İsveç’ten Ivar Tengböm, Hollanda’dan Willem M. Dudok ve İngiltere’den Howard Robertson’ın jüri üyeliğine getirildiği yarışmaya, çeşitli ülkelerden ekipler on dört mimari proje sundu. 28 Ocak 1938’de açıklanan sonuçlara göre birincilik ödülünü Avusturya’dan Clemens Holzmeister, Fransa’dan Albert Laprade ve Macaristan’dan Alois Mezara’nın önerileri paylaştı; Holzmeister’in önerisinin uygulanması kararlaştırıldı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Üçüncü Binası, 1960
SALT Araştırma, Gültekin Çizgen Arşivi
SALT Araştırma, Gültekin Çizgen Arşivi
Yeni TBMM binası, Hermann Jansen’in 1932 tarihli şehir planına uygun olarak Devlet Mahallesi’nde konumlanacaktı. Holzmeister’in aynı zamanda vaziyet planını hazırladığı bölgedeki en yüksek noktada bulunan yerleşkenin inşaatına 6 Ekim 1939’da başlandı.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Üçüncü Binası
SALT Araştırma, Harika-Kemali Söylemezoğlu Arşivi
SALT Araştırma, Harika-Kemali Söylemezoğlu Arşivi
Türkiye Büyük Millet Meclisi Üçüncü Binası’nın iç mekânı
SALT Araştırma, M. Erem Çalıkoğlu Arşivi
SALT Araştırma, M. Erem Çalıkoğlu Arşivi
Clemens Holzmeister, TBMM ön bahçesinde, Ankara, 04.05.1978
(Soldan sağa: Ziya Payzın, Sadun Ersin, Orhan Alsaç, Mukbil Gökdoğan, Kemal Ahmet Aru, Prof. Clemens Holzmeister, Cahit Karakaş, Hayati Tabanlıoğlu, Vedat Dalokay, Behruz Çinici)
SALT Araştırma, Hayati Tabanlıoğlu Arşivi
(Soldan sağa: Ziya Payzın, Sadun Ersin, Orhan Alsaç, Mukbil Gökdoğan, Kemal Ahmet Aru, Prof. Clemens Holzmeister, Cahit Karakaş, Hayati Tabanlıoğlu, Vedat Dalokay, Behruz Çinici)
SALT Araştırma, Hayati Tabanlıoğlu Arşivi
II. Dünya Savaşı ve takip eden ekonomik kısıtlarla çalışmalarına aralıklarla devam edilen yapı, mimar Ziya Payzın tarafından tamamlanarak Ocak 1961’de hizmete girdi. Bu tarihe kadar kullanımı süren ikinci meclis binası ise 30 Ekim 1981’de Cumhuriyet Müzesi olarak halkın ziyaretine açıldı.
- 1."Kamutay Müsabakası Programı Hulâsası", Arkitekt, Nisan 1938, sayı 88, ss. 99-132.
- 2.Leyla Karslı Alpagut, "III. Türkiye Büyük Millet Meclisi Binası Yarışma ve Yapım Süreci", Mimarlık, Kasım-Aralık 2000, sayı 296, ss. 51-55.
