Geçmişe Hücum:
Osmanlı İmparator­luğu'nda
Arkeolojinin Öyküsü, 1753-1914

Lord Elgin, 19. yüzyıl başlarında Partenon’un heykellerini söküp İngiltere’ye götürdüğü zaman hem klasik sanatı gelecek nesiller için muhafaza ettiğine, hem de Batı’nın meşru bir şekilde sahip olduğu miras üzerinde hak iddia ettiğine inanıyordu. Fransız hükümeti de, bundan kısa bir süre sonra Milo (Değirmenlik) Adası’ndan kolsuz bir Venüs heykeli satın alıp Louvre’da gururla sergilediği zaman, Fransa’yı antikçağın doğal mirasçısı ilan etmiş oluyordu. Bu arada Avusturyalılar ve Almanlar da, Yakındoğu’nun hemen her yerinde muazzam miktarda heykeli ve mimari eseri toprak altından çıkarıp kendi ülkelerine götürmekle meşguldüler.

Avrupalı araştırmacı ve gezginler 18. yüzyıl ortalarından itibaren, antik dünyanın kalıntılarını araştırmak, kazılarla gün ışığına çıkarmak, kataloglamak ve ülkelerine götürmek amacıyla Yunanistan, Türkiye, Mısır, Suriye, Lübnan ve Mezopotamya’ya akın etmeye başladılar. Oluşturdukları koleksiyonlar ünlü müzelere dönüşürken, geliştirdikleri teknikler ise modern, bilimsel arkeolojinin zeminini hazırladı. Ancak boydan boya kat ettikleri topraklar ve buldukları eski eserler Avrupa’daki imparatorluklara veya yerel yönetimlere değil, Osmanlı İmparatorluğu’na aitti. Peki, Osmanlılar Avrupalıların geçmişe yönelik bu tutkusu hakkında ne düşünüyordu? Antikçağ ve onun kültürel mirasıyla kendileri nasıl bir diyalog içerisindeydi?

Geçmişe Hücum, 1753’te Londra’da British Museum’un kurulması ile 1914’te İstanbul’da Evkaf Müzesi’nin açılması arasında geçen dönemde Osmanlı topraklarında gerçekleştirilen arkeolojik faaliyetleri tarih yazımsal açıdan inceliyor. Arkeolojinin doğuşunu Batılıların Doğu’ya dayattığı yabancı bir kavram veya tamamıyla Avrupa kaynaklı bir icat olarak değil, Avrupa ile Osmanlı dünyası arasındaki etkileşimden ortaya çıkan bir süreç olarak görüyor. Farklı disiplinlerden alanında uzman 15 araştırmacı tarafından kaleme alınmış makaleler, hem arkeoloji ile politika, ideoloji ve ulusal kimlik arasındaki ilişkileri hem de kazı alanlarından çıkarılan eserlerin popüler kültür üzerindeki etkisini konu alıyor.

Sayısız anekdot ve ilginç olayın konu edildiği ve ele alınan döneme ait resimler, heykeller, kartpostallar, fotoğraflar ve Osmanlı arşivlerinden belgelerle süslenmiş olan Geçmişe Hücum, modernitenin icat ettiği antik dünyaya yeni bir bakış açısı sunuyor.


Kapak tasarımı: Future Anecdotes
Kapak görseli: Austen Henry Layard’ın 1849 tarihli Nineveh and Its Remains adlı kitabından (51. levha) ayrıntı
Online sipariş vermek için: Geçmişe Hücum

İçindekiler

•İmla, Transliterasyon ve Tarihler Konusunda Bir Not
•Harita: 19. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu
•Teşekkürler
•Giriş: Arkeoloji ve İmparatorluk
•Zainab Bahrani, Zeynep Çelik, Edhem Eldem
•Ara nağme: 19. Yüzyıl Sonlarında Bir Osmanlı Tablosu ile Kısa Bir Roman
•Osmanlı Döneminde Yunanistan’da Yerli Arkeolojiler
Yannis Hamilakis
•“Saygısız Bir Sanat Sevgisi”: Yunan Antik Eserlerinin Yağmalanması, 1780-1820
George Tolias
•Ara nağme: Mısırlı Bir Tarihçinin Bakışıyla İngiliz Arkeologlar
•Layard Girişimi: Kraliçe Viktorya Döneminde Arkeoloji ve Mezopotamya’da Gayrı Resmi Emperyalizm
Shawn Malley
•Mezopotamya’nın Keşfinin Anlatılmamış Hikâyesi
Zainab Bahrani
•Arkeologların Yunanistan ve Küçük Asya Seyahatleri: 19. Yüzyıl Fransa’sında Arkeolojik Kalıntıların Doğru Kullanımı Üzerine
Sophie Basch
•Konstantinopolis’in Yeniden Keşfi ve Bizans Arkeolojisinin Başlangıcı: Tarihyazımsal Bir İnceleme
Robert Ousterhout
•Ernest Renan’ın Fenike Araştırması
Henry Laurens
•Ara nağme: Osman Hamdi ile Ernest Renan
•Milo Venüsü: Modern Bir Mitin Doğuşu
Philippe Jockey
•Baalbek’in “Yeniden Keşfi”: 19. Yüzyılda Bir İmparatorluk Metaforu
Ussama Makdisi
•Huzurlu Bir İlgisizlikten Sıkıntılı Bir Kaygıya: Osmanlıların Gözünde Eski Eserler, 1799-1869
Edhem Eldem
•Arkeoloji ve Kültür Politikaları: Osmanlı-Avusturya İlişkileri
Hubert Szemethy
•Ara nağme: Bir Mektubun Ardındaki Hikâyeler
•Ernst Herzfeld ve Samarra Kazıları
Filiz Çakır Phillip
•19. Yüzyılın Sonlarında Anadolu’nun Selçuklu Dönemine Bir Keşif Seferi: Friedrich Sarre ve Reise in Kleinasien
Oya Pancaroğlu
•Ara nağme: Halil Edhem’in Evkaf Müzesi Hakkındaki Görüşleri
•Anıt Mezardan Müzeye: Eski Eserlerin Osmanlı Modernitesi İçin Dirilişi
Wendy M.K. Shaw
•İmparatorluğun Mirası: Geç Osmanlı Devrinde Eski Eserlerin Algılanması
Zeynep Çelik
•Ara nağme: Eğitim Aracı Olarak Müze
•Özgeçmişler
•Seçilmiş Kaynakça
•Dizin
•Yayın İzinleri