Açık Ders:
"Ne Seninle Ne Sensiz: Kitabın Geçmiş ve Geleceğine İlişkin Kişisel İzlenimler"
Esen Karol
Salt Beyoğlu
8 Ocak 2025 18.30
J. E. Baker, The Witch No. 1, tahminî 1892
Açık Sinema
Tasarımcının Notu sergisi kapsamında hazırlanan açık ders serisinin ikincisinde kitap, tarihindeki farklı kırılma noktaları üzerinden ele alınacak. Esen Karol, “Ne Seninle Ne Sensiz: Kitabın Geçmiş ve Geleceğine İlişkin Kişisel İzlenimler” başlıklı oturumun içeriğini şöyle ifade ediyor:
“Tarih, yazının icat edilmesiyle birlikte, daha doğrusu arkeologların, üzerine yazı kaydedilmiş en eski kil tabletleri tarihlediği MÖ 3200’lerde başlıyor. Papirüs rulolara yazabilir olmak için yaklaşık 800 yıl, bilinen biçimiyle kitap nesnesinin temelinde yatan kodeksin ortaya çıkması için 2.400 küsur yıl daha geçmesi gerekiyor.
MS 1450’de ise Gutenberg, İncil’in bir çoksatar olacağını tahmin ediyor ve zengin olmak için hareketli matbaa harflerini geliştiriyor. Dönemin bilinen çoğaltım teknikleri bir kenara atılıyor, ancak bilginin hızla yayılır olması, önce yanlış bilgilerin yayılmasına, dolayısıyla cadı avlarına yol açıyor. Bu gelişmeyi takip eden 30-40 yılda Avrupa genelinde yaklaşık 90 bin kadın zulme uğruyor. Din çatışmalarının önü açılıyor. Nihayet 17. yüzyılın sonlarına doğru bilgilerin yanlış bilgilere baskın çıkması yine kitap sayesinde oluyor; dünya aydınlanıyor.
Çok geçmeden dijital teknolojinin yükselişiyle 1990’ların başında ölümü ilan edilen kitap, internetin çıkışıyla kendini can çekişirken buluyor. Günümüze gelindiğinde yapay zekâlar ve algoritmasıyla bağımlılık yaratan sosyal medya, insanın ayağının altındaki zemini belki de hiç olmadığı kadar sert biçimde sarsıyor. Korku, yalanlar ve sahte kaynaklar birkaç yıl içinde yepyeni cadı avları başlatıyor. Ancak bu kez zulmün kurbanı sadece kadınlar değil.
Yeni teknoloji dünyayı daha da aydınlatmadan önce onu tekinsiz bir karanlığa sürüklerken, kitap yavaşlığı, ağırlığı, daha önemlisi durağanlığı ve değişmezliğiyle kısa süreliğine de olsa ikinci bir altın çağ yaşayabilir mi? İnsan hayatında yeri giderek küçülen kitaba, tarihinin kırılma noktaları üzerinden farklı bir gözle bakılabilir mi?”
Program herkesin katılımına açık ve ücretsizdir.
Esen Karol, Mimar Sinan Üniversitesi Grafik Bölümü’nden mezun oldu. Fulbright bursuyla New York’taki Pratt Institute’ta iletişim tasarımı üzerine aldığı yüksek lisans eğitimini okunaklılık/okunabilirlik sorunsalına yoğunlaşan teziyle tamamladı. 2002’de aynı kurumda misafir öğretim görevlisi olarak çalıştı. İlk kişisel sergisi 48 × 68, aynı yıl Pratt Manhattan Gallery’de gerçekleşti. 2003-2012 yıllarında İstanbul Bilgi Üniversitesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü’nde tipografi ve yayın tasarımı dersleri verdi. İşleri HOW, IdN, Slanted gibi dergilerde yayımlandı. Arter için tasarladığı Taşlar Konuşuyor (2013) ile Aynadan İçeri (2014), Design Observer ve AIGA’nın “50 Books | 50 Covers” yarışmasında yılın en iyi tasarlanmış 50 kitabı arasına seçildi. 1996’da İstanbul’da kurduğu tek kişilik tasarım ofisinde, 2016’da hayata geçirdiği çevrimiçi kültürel eleştiri yayını Manifold‘un yanı sıra editoryal işlere ağırlık veriyor. 2024 sonbahar yarıyılı itibarıyla Pratt Institute İletişim Tasarımı Lisans Programı’nda yarı zamanlı olarak ders veriyor.
Tasarımcının Notu sergisi kapsamında hazırlanan açık ders serisinin ikincisinde kitap, tarihindeki farklı kırılma noktaları üzerinden ele alınacak. Esen Karol, “Ne Seninle Ne Sensiz: Kitabın Geçmiş ve Geleceğine İlişkin Kişisel İzlenimler” başlıklı oturumun içeriğini şöyle ifade ediyor:
“Tarih, yazının icat edilmesiyle birlikte, daha doğrusu arkeologların, üzerine yazı kaydedilmiş en eski kil tabletleri tarihlediği MÖ 3200’lerde başlıyor. Papirüs rulolara yazabilir olmak için yaklaşık 800 yıl, bilinen biçimiyle kitap nesnesinin temelinde yatan kodeksin ortaya çıkması için 2.400 küsur yıl daha geçmesi gerekiyor.
MS 1450’de ise Gutenberg, İncil’in bir çoksatar olacağını tahmin ediyor ve zengin olmak için hareketli matbaa harflerini geliştiriyor. Dönemin bilinen çoğaltım teknikleri bir kenara atılıyor, ancak bilginin hızla yayılır olması, önce yanlış bilgilerin yayılmasına, dolayısıyla cadı avlarına yol açıyor. Bu gelişmeyi takip eden 30-40 yılda Avrupa genelinde yaklaşık 90 bin kadın zulme uğruyor. Din çatışmalarının önü açılıyor. Nihayet 17. yüzyılın sonlarına doğru bilgilerin yanlış bilgilere baskın çıkması yine kitap sayesinde oluyor; dünya aydınlanıyor.
Çok geçmeden dijital teknolojinin yükselişiyle 1990’ların başında ölümü ilan edilen kitap, internetin çıkışıyla kendini can çekişirken buluyor. Günümüze gelindiğinde yapay zekâlar ve algoritmasıyla bağımlılık yaratan sosyal medya, insanın ayağının altındaki zemini belki de hiç olmadığı kadar sert biçimde sarsıyor. Korku, yalanlar ve sahte kaynaklar birkaç yıl içinde yepyeni cadı avları başlatıyor. Ancak bu kez zulmün kurbanı sadece kadınlar değil.
Yeni teknoloji dünyayı daha da aydınlatmadan önce onu tekinsiz bir karanlığa sürüklerken, kitap yavaşlığı, ağırlığı, daha önemlisi durağanlığı ve değişmezliğiyle kısa süreliğine de olsa ikinci bir altın çağ yaşayabilir mi? İnsan hayatında yeri giderek küçülen kitaba, tarihinin kırılma noktaları üzerinden farklı bir gözle bakılabilir mi?”
Program herkesin katılımına açık ve ücretsizdir.
Esen Karol, Mimar Sinan Üniversitesi Grafik Bölümü’nden mezun oldu. Fulbright bursuyla New York’taki Pratt Institute’ta iletişim tasarımı üzerine aldığı yüksek lisans eğitimini okunaklılık/okunabilirlik sorunsalına yoğunlaşan teziyle tamamladı. 2002’de aynı kurumda misafir öğretim görevlisi olarak çalıştı. İlk kişisel sergisi 48 × 68, aynı yıl Pratt Manhattan Gallery’de gerçekleşti. 2003-2012 yıllarında İstanbul Bilgi Üniversitesi Görsel İletişim Tasarımı Bölümü’nde tipografi ve yayın tasarımı dersleri verdi. İşleri HOW, IdN, Slanted gibi dergilerde yayımlandı. Arter için tasarladığı Taşlar Konuşuyor (2013) ile Aynadan İçeri (2014), Design Observer ve AIGA’nın “50 Books | 50 Covers” yarışmasında yılın en iyi tasarlanmış 50 kitabı arasına seçildi. 1996’da İstanbul’da kurduğu tek kişilik tasarım ofisinde, 2016’da hayata geçirdiği çevrimiçi kültürel eleştiri yayını Manifold‘un yanı sıra editoryal işlere ağırlık veriyor. 2024 sonbahar yarıyılı itibarıyla Pratt Institute İletişim Tasarımı Lisans Programı’nda yarı zamanlı olarak ders veriyor.
