The Copy­/Culture Symposium İstanbul
[İstanbul Kopya/Kültür Sempozyumu]

SALT Galata, Oditoryum

Konferans dili İngilizce ve Türkçedir. Simultane çeviri mevcuttur.

Hollanda Tasarım ve Moda Enstitüsü Premsela tarafından, SALT’ın iş birliğiyle düzenlenen The Copy/Culture Symposium İstanbul [İstanbul Kopya/Kültür Sempozyumu], kopyalama, açık kaynak ve örneklemenin tasarım mesleği ve ticaretine etkilerini inceleyecek. 28 Nisan Cumartesi günü Oditoryum’da gerçekleştirilecek sempozyumda Fulco Blokhuis, Aslı Kıyak İngin, Geert Jan Jansen, Tomas Klassnik, Elizabeth Sikiaridi, Tim Vermeulen, Fei Wang ve Atilla Yücel konuşmacı olarak yer alacak.

Tasarım kültürünün özgünlük ile takıntılı bir ilişkisi bulunur. Kopyalama hakkında konuşulur konuşulmaz oluşan gerilim, bunun gündelik hayattaki önemi ile tartışmalı potansiyelinin bir göstergesidir. Kopyalama, kınanması gereken bir eylem -zevk ve etik değerlerin bir ihlali- olarak görülmektedir.

Genellikle iki çeşit kopyalama söz konusudur: Bir objenin aslına en yakın şekilde kopyalanarak imitasyonun orijinal gibi sunulması yani taklit ve yaratıcılık yoksunluğunu gizlemek üzere yapılan kopyalama. İkinci eylem kuşkusuz, “Hangi noktada alıntı biter ve kopyalama başlar?” gibi sorular temelinde yorumlamaya açıktır. Müzik alanında insanlar yüzyıllardır birbirlerinin çalışmalarını alıntılıyorken, bunun tasarımda da yapılmaması için bir neden var mıdır?

Aslında kopyalama, yaratıcı bir eylem niteliğine sahiptir. Mesela Orta Çağ’da, elyazması kitaplar gibi sanatsal ürünleri çoğaltarak dolaşıma sokmanın neredeyse tek yoluydu. Bu işlem, tıpkıbasımların yanı sıra birçok küçük yenilikle sonuçlanıyor, dolayısıyla kopyalar da birer orijinal haline geliyordu. Kopyalama, kimi Asya kültürlerinde hâlen bir eğitim aracı olarak kullanılır; örneğin, Japonya’da öğrenciler, ustalarının çalışmalarını kopyalayarak zanaat öğreniyorlar. Batı’da ise, alıntılama formunda kopyalama örnekleri alt kültürde, öncelikle müzik ve yavaş ama emin adımlarla tasarım alanında da görülmeye başlandı.

Kopyalama, iş dünyasında bir sorun olarak kabul edilir. Tanınmış markaların ürünlerinin ucuz taklitlerinin Batılı olmayan ülkelerde, Batılı ülkelerde satılmak üzere üretimi, buzdağının sadece görünen kısmıdır.

Kopyalama ve fikri hak ihlalleri, sadece küresel ekonomi seviyesinde bir mesele değildir. İşletmeler ve yaratıcı profesyoneller de kendi yaratıcı, teknik ve teknolojik mülkiyetlerini -söz konusu meblağlar göz önüne alındığında haklı olarak- korumak isterler. Zira hakların korunması, harcanan paranın geri kazanılabilmesi için gerekli zamanı satın alır.

Peki, dijital dağıtım ve ekip çalışmasının, bir ürünün yazar, yapımcı ya da yaratıcısının tanımlanmasını zorlaştırdığı bir çağda fikri mülkiyetin korunması hâlen yerinde bir beklenti midir? Üstelik, alıntılama ve kopyalamanın uzun zamandır zenginlik ve yeniliğe yol açtığı bir kültürde, kopyalama ve fikri mülkiyet hakları konularında farklı bir tavrın benimsenmesinin artık zamanı değil midir?

Premsela Hakkında

Hollanda Tasarım ve Moda Enstitüsü Premsela, Hollanda tasarımının gelişimi için yeni olanaklar yaratır. Hollanda’nın yanı sıra diğer ülkelerde iş birliğine dayalı konuşma, çalıştay ve sergiler düzenler. Kurum ayrıca, Hollanda’nın en büyük tasarım dergisi olan Morf ile Design.nl adlı uluslararası web portalını yayımlar. Premsela’nın etkinlikleri tasarımcı, öğrenci, müşteri ve yapımcılar ile tasarım ve modayla ilgili herkese yöneliktir.

İlki Berlin, ikincisi ise Pekin’de gerçekleştirilen Copy/Culture [Kopya/Kültür] sempozyumları, Premsela’dan Roel Klaassen ve Tim Vermeulen tarafından kavramsallaştırılmıştır.

Program

Kopyalama, açık kaynak ve örneklemenin, tasarım mesleği ve ticaretine etkilerinin incelenmesi

AÇILIŞ

13.30 Giriş
Tim Vermeulen - Premsela’da program yöneticisi (Hollanda)
Sunucu ve moderatör (EN)

KOPYA/KÜLTÜR

13.40
Barbara Visser - Sanatçı (Hollanda)
Copying Culture, Remixing History [Kültürü Kopyalamak, Tarihi Karmak] (EN)

14.00
Tomas Klassnik - Mimar, araştırmacı, The Klassnik Corporation direktörü (Birleşik Krallık)
Architectural Re-enactments [Mimari Yeniden Düzenlemeler] (EN)

KÜLT VE KÜLTÜR

14.20
Atilla Yücel - Profesör, mimar (Türkiye)
Kopya, tip ve metafor: “Sunny”nin katmanlarının keşfi (TR)

14.40
Elizabeth Sikiaridi - Hybrid Space Lab (Almanya)
Hybrid Culture İstanbul [İstanbul’da Karma Kültür] (EN)

15.00 Ara
15.20
Aslı Kıyak İngin - Tasarımcı, mimar ve aktivist (Türkiye)
Ortak Paylaşım Olarak Açık Kaynak Tasarımı ve Kopya: İstanbul bize ne sunabilir? (TR)

ŞİRKETLER: KOPYALAMA HAKKINA DOĞRU?

15.40
Fei Wang - Kentsel imge teorisyeni, Chinese Archi-Image Phenomena’nın eş kurucusu, Atelier Ten yöneticisi (Çin)
Shanzhai, Copy Culture in Extreme Condition of Contemporary China [Shanzhai - Günümüzde Çin’de Kopya Kültürünün Ekstrem Durumu] (EN)

16.10
Fulco Blokhuis - Fikri mülkiyet konusunda uzman avukat, Boek9.nl yazarı (Hollanda)
Copyright or right to copy? [Fikir hakkı mı kopyalama hakkı mı?] (EN)

16.30 Son Tartışma (EN)

17.00 Kapanış

Konuşmacılar

Fulco Blokhuis (Hollanda)

Ağ ekonomisi, telif hakkı sahipleri için ciddi sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Müzik ve film korsanlığı, bu anlamda sadece bir başlangıç olabilir. 3D tarayıcılar ve yazıcılar sayesinde, bir gün fiziksel nesneler bile indirilebilir olacak. Peki, son 10 yıl içerisinde fikri mülkiyet haklarına ilişkin çıkan yasaların gelecekte bir geçerliliği olacak mı?

Medya hukuku ve fikri mülkiyet hakları uzmanı Fulco Blokhuis, özellikle telif hakkı hukuku ve portre hakları odaklı çalışmaktadır.

Aslı Kıyak İngin (Türkiye)

İstanbul’da Şişhane bölgesinin çok aktörlü üretim ağı ve onun kümelenmeleri, birlikte çalışan ve paylaşan bir organizma sağlamaktadır. Böyle bir üretim ağında, tek bir atölye ya da dükkânın varlığından ziyade mevcut ağın ortak yararı ve sürdürülebilirliği daha önemli olmaktadır. Dolayısıyla, böyle bir sistemde paylaşım pratiğinin temel unsuru “kopya”dır.

“Made in Şişhane” projesi, kopya ve fason üretim ile negatif bir üne sahip Şişhane bölgesinde var olan özgün sistemi, onun işleyişini ve yaratıcılığa açık yönünü ortaya çıkarmaya çalışır. Bu amaçla proje, mevcut sistemin sürdürülebilirliğine katkıda bulunmak için çeşitli etkinlikler gerçekleştirmiştir ve şu soruları sormaktadır: Tasarım, tek bir firmanın değil de bu bölgenin kalkınması için araç olabilir mi? Tasarımın belli bir zümreden ziyade daha büyük kitlelere ulaşması için kopyayı bir paylaşım aracı olarak düşünebilir miyiz?

Mimar, tasarımcı ve aktivist Aslı Kıyak İngin, aynı zamanda Çelik Dizayn’da tasarımcı ve tasarım yöneticisi olarak çalışıyor. İngin’in “Made in Şişhane” projesi, kentin geçirdiği dönüşüme alternatif bir yaklaşım geliştiriyor.

Tomas Klassnik (Birleşik Krallık)

Yaygın sanatsal özgünlük efsanesine rağmen kopyalama, mimarlık tarihi ve kültürünün temel bir parçasıdır. Bu konuşma teknolojik, düzenleyici ve ahlaki çerçevede kopyanın hem tarihte hem de günümüz mimarisi ve tasarımında nasıl üretken bir süreç olarak kullanıldığını ve kabul görmüş mimari ve tasarım dillerinin nasıl yeni hikâyeler üretebildiğini inceleyecek.

Mimar Tomas Klassnik, mimari spekülasyon üzerinden fikirlerin iletişimine odaklanan disiplinlerarası tasarım çalışması The Klassnik Corporation’ın kurucusudur.

Elizabeth Sikiaridi (Almanya)

Günümüzde ağlı ve katılımcılı tasarım sistemleri, yeni araçlar kadar yeni kavramlar ve sosyal stratejileri de gerektiriyor. “Kopya”ya karşı “özgünlük” dizimi gittikçe geçerliliğini yitiriyor ve keskin kategoriler ile kimlikleri temel alan mantıktan karışımlar, ağlar ve karmalara doğru kültürel bir kayma yaşanıyor. Kültürel çapraz-aşılama ve melezleme, dinamik kültürlerin oluşumu için hayati bir önem taşıyor. Kesişen yolların merkezinde, iki kıtayı birleştiren bir kent olarak İstanbul, böyle bir “karma kültür” yaklaşımını temsil ediyor.

Profesör ve mimar Elizabeth Sikiaridi, aynı zamanda Berlin’deki Hybrid Space Lab’in kurucusudur.

Tim Vermeulen (Hollanda)

Sempozyum moderatörü. Hollanda Tasarım ve Moda Enstitüsü Premsela’da uluslararası program yöneticisidir.

Barbara Visser (Hollanda)

Barbara Visser, kimi işlerinde özgünlük ve kopya kavramlarıyla oynayan bir sanatçıdır.

Fei Wang (Çin)

Çin’deki Shanzai (taklitçilik) kültürünün bir parçası olan Shanzai tasarım ve mimarisi, sadece geçtiğimiz 20 yıldır süregelen yapay bir parodi değildir; aynı zamanda, Çin’deki ekstrem sosyal, kültürel, politik ve ekonomik koşullarda otonom bir neo-gerçeklik olarak hızla ve aktif bir biçimde gelişmiştir. Shanzai, Çin tasarımı ve mimarisinin modernizasyonunun bir parçası olmaya devam edecektir.

Fei Wang, Çin’de mimarlık ve imge kültürünü inceleyen kent imgesi kuramcıları konsorsiyumu Chinese Archi-Image Phenomena’nın (CAIP) eş kurucusudur.

Atilla Yücel (Türkiye)

Mimarlığın ölçek, mekân ve toplumsal içerik kadar karmaşık maddi, tektonik ve teknolojik bileşenlerle bağlantılı özgünlüğü, “kopya/kültür” konularıyla ilgili çok boyutlu bir araştırma gerektirir. Arketip, tür, mantık, yapı, imge, taklit, analoji, izomorfizm, metafor gibi kavramlar, bu konuların tartışılması için gerekli dilsel çerçeveyi teşkil eder. Bu teorik tartışmayı, belirli bir tasarımın anlambilimsel çağrışımlarının yapısal analizi izleyecek. Bu çağrışımların meydana getirdiği “anlambilimsel ağaç”, ileri kavramsal formülasyonlar için yeni bir zemin oluşturacak.

Mimar Atilla Yücel, Mimarlık Araştırmaları Stüdyosu’nun (MarS-Mimarlar) kurucu ortağıdır. Hâlen, İstanbul Bilgi Üniversitesi ve Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi’nde ders vermektedir.