Foto Galatasaray
Araştırmacı / Sanatçı:
Tayfun Serttaş
Salt Galata
22 Kasım 2011 – 22 Ocak 2012
Foto Galatasaray projesi, 1935’ten 1985’e kadar Beyoğlu Galatasaray’daki mütevazı stüdyosunda kesintisiz olarak fotoğrafçılık yapan Maryam Şahinyan’ın (1911, Sivas-1996, İstanbul) tüm mesleki arşivinin yeniden görselleştirilmesi üzerine kuruludur. Arşiv, Cumhuriyet sonrası İstanbul’un sosyo-kültürel haritasında gerçekleşen demografik dönüşümler ve tanıklık ettiği tarihsel dönem açısından benzersiz bir envanter olduğu kadar İstanbullu bir kadın stüdyo fotoğrafçısının yarım asırlık mesleki kariyerinin kronolojik bir iz düşümü niteliğindedir. Babasının, Birinci Dünya Savaşı sonrasında Balkanlardan göç eden bir aileden devraldığı körüklü ahşap fotoğraf makinesi ve 1985’e dek kullanmaya devam ettiği siyah-beyaz tabaka filmlerle Şahinyan, fotoğrafın geçirdiği tüm teknolojik dönüşümlere ve popüler gereksinimlere karşın âdeta zamanı askıya almış, teknik ve estetik prensiplerinde en küçük bir değişiklikliğe gitmeksizin emsalsiz bir görsel bütünlük yaratmıştır.
Foto Galatasaray’ın, tamamı siyah-beyaz negatif ve cam negatiflerden meydana gelen fiziksel arşivi, İstanbul’un yakın dönem klasik fotoğraf stüdyolarından bugüne eksiksiz şekilde ulaşabilmiş en nadir örneklerdendir. 1985’te Şahinyan’ın stüdyoyu devretmesinin ardından el değiştiren arşiv, Aras Yayıncılık’ın sahibi Yetvart Tomasyan’ın deposuna taşınmıştır. 25 yıllık bir bekleyişin ertesinde arşivde yer alan 200 bine yakın negatif, sanatçı/araştırmacı Tayfun Serttaş’ın oluşturduğu bir ekip tarafından iki yıllık bir sürede tasnif, temizlik, sayısallaştırma, sayısal restorasyon ve kategorizasyon aşamalarından geçerek korunmaya alınmıştır.
Foto Galatasaray; Phebus, Andriomenos ya da Sabah gibi 19. yüzyıldan beri tanınan kimi seçkin fotoğraf stüdyoları kadar görünür olmamakla birlikte, stüdyonun sürekliliğini sağlayan orta ve alt sınıfların temsili açısından özel bir konuma sahiptir. Şahinyan’ın kadın, Ermeni ve dindar kimliği üzerinden sıkı sıkıya ilişkilendiği çevresi, diğer tüm İstanbul stüdyolarından farklı olarak Foto Galatasaray’ın daimi müşteri portfoyünün sosyolojik zeminini belirler. Dört adet abartısız vesikalık dışında kendisine ait neredeyse hiç fotoğrafı bulunamayan Şahinyan, yaşamı boyunca fotoğraf makinesinin ardında kalarak her biri dikkat isteyen yüz binlerce fotoğraf çekip rötuşlamış, banyo ettiği tüm filmleri dikkatle numaralandırarak tarihlendirmişti. Yarım asırlık bir zaman dilimi içerisinde verdiği bu hizmet ile kent merkezindeki etnik, sosyal, kültürel, dinsel ve ekonomik dönüşümün tarafsız bir izleğini sürmüştü.
Öznelerinin itinayla hazırlandıkları önemli merasimleri birer anı nesnesine dönüştüren fotoğraflardan sıradan vesikalıklara uzanan değişik içerikteki mizansenler, kültürel temsiliyet ihtiyacının yakın dönemin gündelik yaşam döngüsü içerisinde ne denli büyük anlamlar ifade ettiğinin kanıtıdır. 1942 Varlık Vergisi’nden 1974 Kıbrıs Savaşı’na farklı siyasal dönemleri içeren arşiv, kronolojiyle ters orantılı olarak İstanbul’da Rum, Yahudi ve Ermeni toplumları seyrelirken Anadolu’dan yeni göç edenlerin çoğalmasına; giyim kuşam, aksesuvar ve saç modeli değişikliklerinden kent hayatındaki sınıfsal ve demografik yapıların dönüşümüne, şehre adaptasyon sürecinin kuşaklar arasında yol açtığı farklılaşmadan toplumsal cinsiyet normlarının fotoğrafa yansıyan prototiplerine ve elbette bir kadın fotoğrafçı olarak Şahinyan’ın estetik alışkanlıklarına kadar farklı ilgilere açıktır.
Tayfun Serttaş’ın bilimsellik, merak ve rastlantısallığı bir araya getiren tutkulu araştırmacılığı, Yetvart Tomasyan’ın Foto Galatasaray’a dair anıları ve araştırma sürecine katılan asistanların projeye ilişkin hikâyelerini anlatan videolarla birlikte sunulan sergide, Serttaş tarafından hazırlanan enstelasyon binlerce imgeyi bir anlatı ve bir görme biçimine çevirecek.
Proje kapsamında ayrıca, Aras Yayıncılık tarafından, Serttaş’ın editörlüğünde hazırlanan kapsamlı bir kitap yayımlandı. Öte yandan arşiv, 2012’de online olarak kamusal katılıma açılacak ve Foto Galatasaray stüdyosunda fotoğraf çektirmiş on binlerce kişinin kimliklendirilmesi sürecine geçilecek.
Foto Galatasaray Bohen Vakfı tarafından desteklenmektedir.
Serginin mekânsal tasarımı SALT ve Mehmet Can Anbarlılar işbirliğinde yapılmıştır.
Açık Arşiv Hakkında
Bir Açık Arşiv projesi olarak Maryam Şahinyan’ın fotoğrafları üzerinden yeni bir yakın tarih okumasına olanak tanıyan Foto Galatasaray, tarihsel kesintilerle derinden etkilenen toplumsal hafızaya ilişkin kural koyucu saptamalar üzerine eleştirel bir yaklaşım geliştirmeyi amaçlamaktadır.
SALT Araştırma’nın seçilmiş projeleri, SALT Galata’da bu konuya adanmış olan Açık Arşiv mekânında sergilenerek yorumlanmaya açılmaktadır. Foto Galatasaray sergisi ile başlayan Açık Arşiv projesi, arşiv, demokrasi ve şeffaflık arasındaki muhtemel ilişkiyi irdeler ve arşiv olgusunun son yıllarda internet teknolojileriyle birlikte dağıtık ağlar üzerinde, katılımla zenginleşen ve çoklu kullanım sayesinde sürekli geliştirilen bir olguya dönüştüğü fikrini vurgular.
SALT, sürdürdüğü projeleri tartışmanın seyrine bırakarak arşivin hiçbir zaman tamamlanmayacak bir olgu olduğunu kabul eder ve ancak kullanıcıyla kesişim noktasında değer kazanabileceğini varsayar.
Foto Galatasaray; Phebus, Andriomenos ya da Sabah gibi 19. yüzyıldan beri tanınan kimi seçkin fotoğraf stüdyoları kadar görünür olmamakla birlikte, stüdyonun sürekliliğini sağlayan orta ve alt sınıfların temsili açısından özel bir konuma sahiptir. Şahinyan’ın kadın, Ermeni ve dindar kimliği üzerinden sıkı sıkıya ilişkilendiği çevresi, diğer tüm İstanbul stüdyolarından farklı olarak Foto Galatasaray’ın daimi müşteri portfoyünün sosyolojik zeminini belirler. Dört adet abartısız vesikalık dışında kendisine ait neredeyse hiç fotoğrafı bulunamayan Şahinyan, yaşamı boyunca fotoğraf makinesinin ardında kalarak her biri dikkat isteyen yüz binlerce fotoğraf çekip rötuşlamış, banyo ettiği tüm filmleri dikkatle numaralandırarak tarihlendirmişti. Yarım asırlık bir zaman dilimi içerisinde verdiği bu hizmet ile kent merkezindeki etnik, sosyal, kültürel, dinsel ve ekonomik dönüşümün tarafsız bir izleğini sürmüştü.
Öznelerinin itinayla hazırlandıkları önemli merasimleri birer anı nesnesine dönüştüren fotoğraflardan sıradan vesikalıklara uzanan değişik içerikteki mizansenler, kültürel temsiliyet ihtiyacının yakın dönemin gündelik yaşam döngüsü içerisinde ne denli büyük anlamlar ifade ettiğinin kanıtıdır. 1942 Varlık Vergisi’nden 1974 Kıbrıs Savaşı’na farklı siyasal dönemleri içeren arşiv, kronolojiyle ters orantılı olarak İstanbul’da Rum, Yahudi ve Ermeni toplumları seyrelirken Anadolu’dan yeni göç edenlerin çoğalmasına; giyim kuşam, aksesuvar ve saç modeli değişikliklerinden kent hayatındaki sınıfsal ve demografik yapıların dönüşümüne, şehre adaptasyon sürecinin kuşaklar arasında yol açtığı farklılaşmadan toplumsal cinsiyet normlarının fotoğrafa yansıyan prototiplerine ve elbette bir kadın fotoğrafçı olarak Şahinyan’ın estetik alışkanlıklarına kadar farklı ilgilere açıktır.
Tayfun Serttaş’ın bilimsellik, merak ve rastlantısallığı bir araya getiren tutkulu araştırmacılığı, Yetvart Tomasyan’ın Foto Galatasaray’a dair anıları ve araştırma sürecine katılan asistanların projeye ilişkin hikâyelerini anlatan videolarla birlikte sunulan sergide, Serttaş tarafından hazırlanan enstelasyon binlerce imgeyi bir anlatı ve bir görme biçimine çevirecek.
Proje kapsamında ayrıca, Aras Yayıncılık tarafından, Serttaş’ın editörlüğünde hazırlanan kapsamlı bir kitap yayımlandı. Öte yandan arşiv, 2012’de online olarak kamusal katılıma açılacak ve Foto Galatasaray stüdyosunda fotoğraf çektirmiş on binlerce kişinin kimliklendirilmesi sürecine geçilecek.
Foto Galatasaray Bohen Vakfı tarafından desteklenmektedir.
Serginin mekânsal tasarımı SALT ve Mehmet Can Anbarlılar işbirliğinde yapılmıştır.
Açık Arşiv Hakkında
Bir Açık Arşiv projesi olarak Maryam Şahinyan’ın fotoğrafları üzerinden yeni bir yakın tarih okumasına olanak tanıyan Foto Galatasaray, tarihsel kesintilerle derinden etkilenen toplumsal hafızaya ilişkin kural koyucu saptamalar üzerine eleştirel bir yaklaşım geliştirmeyi amaçlamaktadır.
SALT Araştırma’nın seçilmiş projeleri, SALT Galata’da bu konuya adanmış olan Açık Arşiv mekânında sergilenerek yorumlanmaya açılmaktadır. Foto Galatasaray sergisi ile başlayan Açık Arşiv projesi, arşiv, demokrasi ve şeffaflık arasındaki muhtemel ilişkiyi irdeler ve arşiv olgusunun son yıllarda internet teknolojileriyle birlikte dağıtık ağlar üzerinde, katılımla zenginleşen ve çoklu kullanım sayesinde sürekli geliştirilen bir olguya dönüştüğü fikrini vurgular.
SALT, sürdürdüğü projeleri tartışmanın seyrine bırakarak arşivin hiçbir zaman tamamlanmayacak bir olgu olduğunu kabul eder ve ancak kullanıcıyla kesişim noktasında değer kazanabileceğini varsayar.
