Sergi:
Sahnede 90'lar
Salt Beyoğlu, Salt Galata
15 Eylül 2022 – 2 Nisan 2023
Ya Da Tiyatro'nun Safo oyunundan bir kare, 2. Assos Gösteri Sanatları Festivali, 1996
Fotoğraf: Raife Polat
Fotoğraf: Raife Polat
1990’lar Türkiye’de politik ve ekonomik açıdan istikrarsız geçer: On yıla sığan on bir koalisyon hükümeti, 1994 ekonomik krizi ve onu takip eden “kemer sıkma politikaları” kadar giderek artan faili meçhuller ve patlak veren siyasi skandallar ülkeyi sarsar. Ama on yılın bıraktığı miras bu karanlık olaylarla sınırlı kalmaz: 2000’lerde hız kazanacak hak mücadeleleri 90’larda mayalanır. Arka arkaya açılan özel radyo ve televizyon kanallarının da yardımıyla pop kültürü emsalsiz bir yükselişe geçer. Seçim kampanyalarında kullanılmaya başlanan Türkçe pop hit’leri sokak ve meydanları doldurur. 12 Eylül darbesinin ağırlığının dağılması ve 1989’da Demir Perde’nin yıkılmasının ardından Türkiye yeni bir kültürel ve ekonomik dolaşım hattına yerleşir. Tüm bunlar yaşanırken, İstanbul’da kültür, sanat, performans ve eğlence tarihi açısından serbestlik sınırlarının sürekli genişletildiği, karanlığa tezat oluşturacak bir dinamizmin baş gösterdiği yıllar başlar.
Türkiye’nin sanat sahnesinde “disiplinlerarası” kavramı da bu dönemde gündeme gelir. Performans, dünyanın başka yerlerinde olduğu gibi burada da, zamanı yansıtan ifade biçimlerini arayan sanatçılara sınırları belirli disiplin(ler)den bir çıkış ya da kaçış yolu sunar. Her ne kadar tanımları muğlak olsa da performans, doğası gereği itaatkârlık ve tutuculuktan uzak, deneysel ve dolaysız bir sanat pratiğine işaret eder. Sahne ve performans arasındaki ilişki ise karşılıklı bir bağımlılığa dayanır: Sahne gündelik hayata açıldıkça performans da ufkunu genişletir, performans yeni mecralara sıçradıkça sahne sanatın ötesine geçer. 90’larda Türkiye’de “sahne”, televizyonlardaki envaiçeşit program, 900’lü hatlar ve telefon dolandırıcılığı vakalarıyla alanını gittikçe genişleterek toplumsal hayatın her köşesine nüfuz ederken performans da sokak ve evlere umulmadık biçimde sızmaktadır.
Sahnede 90’lar söz konusu on yılı anlamak için performans kavramını bir anahtar olarak kullanıyor ve bu anahtar kültür, sanat, eğlence tarihi açısından birden fazla kapının açılmasına olanak sağlıyor. Performans temelli üretimleri öne çıkaran etkinlikler ile bireysel çalışmaları odağına alan sergi, muhtelif kaynaklardan toplanmış arşivlere dayanıyor. Performanslardan geriye kalan fotoğraflar, objeler, video kayıtları, eskiz ve maketler ile seçili etkinliklere dair yazışmalar, afiş ve broşürler tek bir çatı altında toplanıyor. Canlı performanslardan video klipler ile televizyon programlarına uzanan bir çeşitlilikte çarpıcı üretimleri de içeren sergi, esas olarak 1988-1999 aralığını gündeme getirse de bu sınırları aşıp 2000’lerin başına da uzanıyor. Sahnede 90’lar bu dönemde parkta, barda, tarihî mekânlarda, terk edilmiş yapılarda, kıyıda ve köşede giderek görünürlüğü artan performans temelli üretimlerin izini sürerken beklenmedik bağlantılar kuruyor ve “sahne”nin ne kadar geniş bir yelpazede ele alınabileceğine işaret ediyor. Bu bağlamda sahne, geçici ya da kalıcı birliktelikler oluşturmanın arayüzüne dönüşüyor.
Performansın toplum, ekonomi, sokak ve siyasetle ilişkisini irdeleyen Sahnede 90’lar sanatçı ve tasarımcıların oluşturduğu kolektif girişimleri ele alırken kültür tarihinden de bir potpuri sunmuş oluyor.
Sahnede 90’lar, Salt’ın üyesi olduğu Avrupa müzeler konfederasyonu L’Internationale‘nin Our Many Europes [Avrupalarımız] programı kapsamında gerçekleştirilmektedir. Sergiye eşlik edecek kamu programları saltonline.org ve Salt’ın sosyal medya kanallarında duyurulacak.
* * *
Program: Amira Akbıyıkoğlu
Araştırma: Mine Söyler
Tasarım ve Prodüksiyon: Emirhan Altuner
Proje Asistanı: Gül İçel
Editör: Duygu Demir, Ezgi Yurteri
İngilizce Çeviri: Gülşah Mursaloğlu, Jorela Karriqi
İngilizce Redaksiyon: Matt Hanson
Sergi Kurulumu: Fiksatif, Mustafa Hazneci, Eray Özcan, Mehmet Eren Güngör
Video Kurgu: Emin Fırat Övür, Fem Fahralı, Mustafa Hazneci
Katılımcılar
Adnan Tönel, aeigis, Ali Emir Tapan, Arhan Kayar, Asiye Cengiz, Atilla Özdemiroğlu, Aydın Teker, Ayşe Draz, Bedri Baykam, Burak Delier, Cana Dölay, CANAN, Ceylan Öztrük, Çağatay Karaçizmeli, Ekim Acun, Esra Ersen, Ethem Özgüven, Genco Gülan, Geyvan McMillen, Gürel Yontan, Ha Za Vu Zu, Halil Altındere, Hazal Halavut, Hüseyin Katırcıoğlu, İbrahim Akyürek, Komet, Köken Ergun, Kumpanya, Lamia Karaali, Leman Sevda Darıcıoğlu, Levent Öget, Mehmet Güleryüz, Mehmet Sander, Mete Özgencil, Moni Saim Özgilik, Mustafa Kaplan, Nadi Güler, Nur Akalın, Nurgül Polat, Orhan Atasoy, Orhan Cem Çetin, Ömer Ahunbay, Özlem Günyol & Mustafa Kunt, Pilvi Takala, Raife Polat, Selçuk Gürışık, Selva Daşdemir, Sevi Algan, Simge Burhanoğlu, Şule Ateş, Taldans, Taner Ceylan, Tuğçe Tuna, Tunç Ali Çam, Umur Turagay, Vahit Tuna, Yeşil Üzümler, ZeN, Zişan Uğurlu
Salt, projeye arşivleri ile destek veren kişi ve kurumlara teşekkür eder.
Türkiye’nin sanat sahnesinde “disiplinlerarası” kavramı da bu dönemde gündeme gelir. Performans, dünyanın başka yerlerinde olduğu gibi burada da, zamanı yansıtan ifade biçimlerini arayan sanatçılara sınırları belirli disiplin(ler)den bir çıkış ya da kaçış yolu sunar. Her ne kadar tanımları muğlak olsa da performans, doğası gereği itaatkârlık ve tutuculuktan uzak, deneysel ve dolaysız bir sanat pratiğine işaret eder. Sahne ve performans arasındaki ilişki ise karşılıklı bir bağımlılığa dayanır: Sahne gündelik hayata açıldıkça performans da ufkunu genişletir, performans yeni mecralara sıçradıkça sahne sanatın ötesine geçer. 90’larda Türkiye’de “sahne”, televizyonlardaki envaiçeşit program, 900’lü hatlar ve telefon dolandırıcılığı vakalarıyla alanını gittikçe genişleterek toplumsal hayatın her köşesine nüfuz ederken performans da sokak ve evlere umulmadık biçimde sızmaktadır.
Sahnede 90’lar söz konusu on yılı anlamak için performans kavramını bir anahtar olarak kullanıyor ve bu anahtar kültür, sanat, eğlence tarihi açısından birden fazla kapının açılmasına olanak sağlıyor. Performans temelli üretimleri öne çıkaran etkinlikler ile bireysel çalışmaları odağına alan sergi, muhtelif kaynaklardan toplanmış arşivlere dayanıyor. Performanslardan geriye kalan fotoğraflar, objeler, video kayıtları, eskiz ve maketler ile seçili etkinliklere dair yazışmalar, afiş ve broşürler tek bir çatı altında toplanıyor. Canlı performanslardan video klipler ile televizyon programlarına uzanan bir çeşitlilikte çarpıcı üretimleri de içeren sergi, esas olarak 1988-1999 aralığını gündeme getirse de bu sınırları aşıp 2000’lerin başına da uzanıyor. Sahnede 90’lar bu dönemde parkta, barda, tarihî mekânlarda, terk edilmiş yapılarda, kıyıda ve köşede giderek görünürlüğü artan performans temelli üretimlerin izini sürerken beklenmedik bağlantılar kuruyor ve “sahne”nin ne kadar geniş bir yelpazede ele alınabileceğine işaret ediyor. Bu bağlamda sahne, geçici ya da kalıcı birliktelikler oluşturmanın arayüzüne dönüşüyor.
Performansın toplum, ekonomi, sokak ve siyasetle ilişkisini irdeleyen Sahnede 90’lar sanatçı ve tasarımcıların oluşturduğu kolektif girişimleri ele alırken kültür tarihinden de bir potpuri sunmuş oluyor.
Sahnede 90’lar, Salt’ın üyesi olduğu Avrupa müzeler konfederasyonu L’Internationale‘nin Our Many Europes [Avrupalarımız] programı kapsamında gerçekleştirilmektedir. Sergiye eşlik edecek kamu programları saltonline.org ve Salt’ın sosyal medya kanallarında duyurulacak.
Program: Amira Akbıyıkoğlu
Araştırma: Mine Söyler
Tasarım ve Prodüksiyon: Emirhan Altuner
Proje Asistanı: Gül İçel
Editör: Duygu Demir, Ezgi Yurteri
İngilizce Çeviri: Gülşah Mursaloğlu, Jorela Karriqi
İngilizce Redaksiyon: Matt Hanson
Sergi Kurulumu: Fiksatif, Mustafa Hazneci, Eray Özcan, Mehmet Eren Güngör
Video Kurgu: Emin Fırat Övür, Fem Fahralı, Mustafa Hazneci
Katılımcılar
Adnan Tönel, aeigis, Ali Emir Tapan, Arhan Kayar, Asiye Cengiz, Atilla Özdemiroğlu, Aydın Teker, Ayşe Draz, Bedri Baykam, Burak Delier, Cana Dölay, CANAN, Ceylan Öztrük, Çağatay Karaçizmeli, Ekim Acun, Esra Ersen, Ethem Özgüven, Genco Gülan, Geyvan McMillen, Gürel Yontan, Ha Za Vu Zu, Halil Altındere, Hazal Halavut, Hüseyin Katırcıoğlu, İbrahim Akyürek, Komet, Köken Ergun, Kumpanya, Lamia Karaali, Leman Sevda Darıcıoğlu, Levent Öget, Mehmet Güleryüz, Mehmet Sander, Mete Özgencil, Moni Saim Özgilik, Mustafa Kaplan, Nadi Güler, Nur Akalın, Nurgül Polat, Orhan Atasoy, Orhan Cem Çetin, Ömer Ahunbay, Özlem Günyol & Mustafa Kunt, Pilvi Takala, Raife Polat, Selçuk Gürışık, Selva Daşdemir, Sevi Algan, Simge Burhanoğlu, Şule Ateş, Taldans, Taner Ceylan, Tuğçe Tuna, Tunç Ali Çam, Umur Turagay, Vahit Tuna, Yeşil Üzümler, ZeN, Zişan Uğurlu
Salt, projeye arşivleri ile destek veren kişi ve kurumlara teşekkür eder.
L’Internationale ve konfederasyon ortağı kurumların 2019’da başlattığı, dört yıllık Our Many Europes [Avrupalarımız] projesi, Avrupa Birliği’nin Creative Europe programı tarafından desteklenmektedir. L’Internationale, yedi sanat kurumu ile iki eğitim kurumunu bir araya getirir: Moderna galerija (MG+MSUM, Ljubljana, Slovenya); Museo Reina Sofía (Madrid, İspanya); MACBA Museu d’Art Contemporani de Barcelona (Barselona, İspanya); Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen (M HKA, Antwerp, Belçika); Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie (Varşova, Polonya); Salt (İstanbul, Türkiye); Van Abbemuseum (VAM, Eindhoven, Hollanda); HDK-Valand Academy (Göteborg, İsveç) ve National College of Art and Design (NCAD, Dublin, İrlanda).
