Gösterim ve Söyleşi:
Genç Sinema
Salt Galata
16 Nisan 2024 17.00
Harun Karadeniz başkanlığındaki İTÜ Öğrenci Birliği'nin düzenlediği Gerze Tütün Mitingi, 1969
Fotoğraf: Ömer Tuncer
Fotoğraf: Ömer Tuncer
Kat -2, Oditoryum
Salt’ın Hisar Kısa Film Yarışması (1967-1970) üzerine sürdürdüğü araştırma kapsamında gerçekleştirilecek programda, Genç Sinemacı yönetmenlerin çektiği üç film gösterilecek. Muammer Özer’in Toprak Adamın Hayat Hikâyesi (1967), Mehmet Gönenç’in Altmış Onüç Ondokuz (tahminî 1970) ile Artun Yeres’in I. Hisar Kısa Film Yarışması’nda ödül alan ve daha sonra kaybolan Çirkin Ares (1967) filminin 2003’te Yeres tarafından yeniden hazırlanan versiyonu izleyiciyle buluşacak. İlk iki filme sırasıyla Ahmet Gürata ile Nurşen Bakır’ın sunumları eşlik ederken, araştırmanın danışmanlığını yürüten Deniz Tortum, Yeres’in Vietnam Savaşı fotoğrafları ve Goya’nın gravürlerinden yola çıkarak çektiği filmi üzerine konuşacak.
Gösterim ve sunumların ardından Deniz Tortum’un moderatörlüğünde Enis Rıza Sakızlı ve Jak Şalom’un bir araya geleceği söyleşide, Genç Sinema hareketinin ortaya çıkışı, Hisar Kısa Film Yarışması’yla ilişkisi ve dönemin sinema anlayışına karşı muhalif tutumu değerlendirilecek. Genç Sinemacılar’ın savunduğu sinema ideali, dönem bağlamında tartışmaya açılacak.
Program herkesin katılımına açık ve ücretsizdir.
PROGRAM
17.00-17.30
Toprak Adamın Hayat Hikâyesi filminin gösterimi ve Ahmet Gürata sunumu
Yönetmen: Muammer Özer
1967, 10′21″, 8mm
17.30-18.00
Altmış Onüç Ondokuz filminin gösterimi ve Nurşen Bakır sunumu
Yönetmen: Mehmet Gönenç
Oyuncular: Mustafa Irgat, Emine Sevgi Özdamar
Tahminî 1970, 15′20″, 16mm
18.00-18.30
Çirkin Ares* filminin gösterimi ve Deniz Tortum sunumu
Yönetmen: Artun Yeres
2003, 6′37″
*Yeres’in I. Hisar Kısa Film Yarışması’nda ödül alan, fakat kaybolan 1967 tarihli 8mm Çirkin Ares filminin yeniden yapımı
18.30-20.00
Söyleşi: Deniz Tortum, Enis Rıza Sakızlı ve Jak Şalom
Genç Sinema Hakkında
I. ve II. Hisar Kısa Film yarışmalarında, sonradan Genç Sinema hareketinin parçası olacak Artun Yeres, Jak Şalom, Muammer Özer, Mehmet Gönenç, Ümit Aşçı, Ahmet Soner, Yorgo Bozis, Mutlu Parkan, Tanju Akerson, Veysel Atayman ve Nurten Karaçivi’nin filmleri gösterilir. Hisar, sinemayla ilgilenen bu gençleri film üretmeye teşvik ederek bir heyecan yaratır.
Giderek kalabalıklaşan grup, 1968’de düzenlenen ikinci yarışma sırasında Hisar’ın işleyişinde politik sorunlar görür ve bu durumun da etkisiyle örgütlenmeye karar vererek Genç Sinema hareketini başlatır. 1968 Ekim’inde ilk dergilerini ve “Genç Sinemacıların Bildirisi”ni yayımlarlar.
Bağımsız ve özgür sinema yapabilme isteğiyle kameralarla sokağa çıkıp dönemin Kanlı Pazar, Anayasa Yürüyüşü, Gerze Tütün Mitingi gibi grev, boykot, toprak işgali eylemlerini, devrimci tiyatrolar ile sivil toplum kuruluşlarının sokak tiyatrosu etkinliklerini ve dayanışma gösterilerini kayda alırlar.
Enis Rıza’ya göre Genç Sinema, ordu yönetiminde başlayan ve sansür tüzüğüyle devam eden Türkiye sinemasındaki ilk sivil harekettir. Yeşilçam’dan farklı olarak kısa film ve belgesel çekerek ilerlemiş; kolektif ruhla hareket etmiştir.
Genç Sinemacılar, III. Hisar Kısa Film Yarışması’nı, Hisar’ın sansürcü ve statükocu buldukları tavrı ve Shell gibi bir yabancı sermaye şirketinin ödül vermesi sebebiyle yoğun bir şekilde protesto ederler ve festival süresince beş bildiri yayımlarlar. 1970 yılında kendi festivallerini; Devrim Sineması Şenliği’ni düzenlerler. Festivalde jüri yoktur. İzleyiciler anket yoluyla en beğendikleri filmleri seçer. 12 Mart 1971 darbesinin ardından derginin Galatasaray’daki merkezi basılır, filmlere el konulur ve Genç Sinema hareketi fiilen son bulur.
Deniz Tortum, yönetmen ve araştırmacı. Lisansını Bard College’da sinema, yüksek lisansını MIT’de medya çalışmaları alanında tamamlamıştır. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde geçen belgeseli Maddenin Halleri, 2020 Uluslararası Rotterdam Film Festivali’ndeki dünya prömiyerinden sonra Antalya Altın Portakal Film Festivali ve Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde “En İyi Belgesel” ödülünü almıştır.
Nurşen Bakır, deneysel ve belgesel filmler üretti. Hacettepe Üniversitesi Felsefe Bölümü’ndeki eğitimini yarım bırakarak gittiği ABD’de sinema alanında lisans ve yüksek lisans eğitimini tamamladı. ABD’de ve Hollanda’da sinema ve televizyon projelerinde çalıştı. Türkiye’ye dönüşü sonrasında çeşitli üniversitelerde lisans ve yüksek lisans dersleri verdi.
Ahmet Gürata, İzmir Ekonomi Üniversitesi Sinema ve Dijital Medya Bölümü’nde öğretim üyesi. Türkiye’de yeniden-çevrim filmler ve kültürlerarası alımlama konusunu ele alan kitabı Imitation of Life: Cross-Cultural Reception and Remakes in Turkish Cinema (Editions Moustache) 2021’de yayımlandı. Sinemayla ilgili yazıları çeşitli derleme ve dergilerde yer aldı. Aynı zamanda, farklı festivaller için gösterim programları hazırladı.
Enis Rıza Sakızlı, belgesel film ve tiyatro yönetmeni, yazar, öğretim görevlisi, editör. Lisede yöneldiği ve 1969’da Vasıf Öngören’e epik tiyatro uygulamalarında çıraklık ederek başladığı tiyatroyu amatör olarak sürdürdü. Galatasaray ve Marmara üniversitelerinde siyasal tarih ve sinema alanlarında dersler verdi. Genç Sinema hareketi ve Belgesel Sinemacılar Birliği’nin kurucuları arasında yer alan Sakızlı, 1967’den beri belgesel film çalışmalarına devam ediyor. Kent Hareketleri Tiyatro Topluluğu, sözcüsü olduğu Babil Toplum Kültür Sanat Çalışmaları ve Belgesel Sinema Derneği ile üretimlerini sürdürüyor.
Jak Şalom, 1965-1972 yıllarında Türk Sinematek Derneği’nin kurucu çalışanları arasında yer aldı. 1972-1977 yıllarında Paris’teki Fransız Sinemateki’nde Henri Langlois’nın asistanlığını yürüttü. 1966-1972 yıllarında Yeni Sinema ve Film dergilerinde yazıları yayımlandı. 1976’dan 2012’ye Paris Ulusal Doğu Dilleri Enstitüsü’nde (INALCO) öğretim üyeliği ve bölüm yöneticiliği yaptı. 1999-2012 yıllarında Lozan Les Teintureries Tiyatro Okulu’nda öğretim üyesi olarak çalıştı. 2015’ten beri Boğaziçi Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan Şalom, Kadıköy Sinematek/Sinema Evi projesinin tasarımcısıdır. Fransa Kültür Bakanlığı tarafından verilen Arts et Lettres nişanının “Officier” mertebesine ve İstanbul Uluslararası Film Festivali’nin 2019 Emek Ödülü’ne layık görülmüştür.
Salt’ın Hisar Kısa Film Yarışması üzerine yürüttüğü araştırma Bilge-Haro Cümbüşyan ve Leyla Tara tarafından desteklenmektedir.
Salt’ın Hisar Kısa Film Yarışması (1967-1970) üzerine sürdürdüğü araştırma kapsamında gerçekleştirilecek programda, Genç Sinemacı yönetmenlerin çektiği üç film gösterilecek. Muammer Özer’in Toprak Adamın Hayat Hikâyesi (1967), Mehmet Gönenç’in Altmış Onüç Ondokuz (tahminî 1970) ile Artun Yeres’in I. Hisar Kısa Film Yarışması’nda ödül alan ve daha sonra kaybolan Çirkin Ares (1967) filminin 2003’te Yeres tarafından yeniden hazırlanan versiyonu izleyiciyle buluşacak. İlk iki filme sırasıyla Ahmet Gürata ile Nurşen Bakır’ın sunumları eşlik ederken, araştırmanın danışmanlığını yürüten Deniz Tortum, Yeres’in Vietnam Savaşı fotoğrafları ve Goya’nın gravürlerinden yola çıkarak çektiği filmi üzerine konuşacak.
Gösterim ve sunumların ardından Deniz Tortum’un moderatörlüğünde Enis Rıza Sakızlı ve Jak Şalom’un bir araya geleceği söyleşide, Genç Sinema hareketinin ortaya çıkışı, Hisar Kısa Film Yarışması’yla ilişkisi ve dönemin sinema anlayışına karşı muhalif tutumu değerlendirilecek. Genç Sinemacılar’ın savunduğu sinema ideali, dönem bağlamında tartışmaya açılacak.
Program herkesin katılımına açık ve ücretsizdir.
PROGRAM
17.00-17.30
Toprak Adamın Hayat Hikâyesi filminin gösterimi ve Ahmet Gürata sunumu
Yönetmen: Muammer Özer
1967, 10′21″, 8mm
17.30-18.00
Altmış Onüç Ondokuz filminin gösterimi ve Nurşen Bakır sunumu
Yönetmen: Mehmet Gönenç
Oyuncular: Mustafa Irgat, Emine Sevgi Özdamar
Tahminî 1970, 15′20″, 16mm
18.00-18.30
Çirkin Ares* filminin gösterimi ve Deniz Tortum sunumu
Yönetmen: Artun Yeres
2003, 6′37″
*Yeres’in I. Hisar Kısa Film Yarışması’nda ödül alan, fakat kaybolan 1967 tarihli 8mm Çirkin Ares filminin yeniden yapımı
18.30-20.00
Söyleşi: Deniz Tortum, Enis Rıza Sakızlı ve Jak Şalom
Genç Sinema Hakkında
I. ve II. Hisar Kısa Film yarışmalarında, sonradan Genç Sinema hareketinin parçası olacak Artun Yeres, Jak Şalom, Muammer Özer, Mehmet Gönenç, Ümit Aşçı, Ahmet Soner, Yorgo Bozis, Mutlu Parkan, Tanju Akerson, Veysel Atayman ve Nurten Karaçivi’nin filmleri gösterilir. Hisar, sinemayla ilgilenen bu gençleri film üretmeye teşvik ederek bir heyecan yaratır.
Giderek kalabalıklaşan grup, 1968’de düzenlenen ikinci yarışma sırasında Hisar’ın işleyişinde politik sorunlar görür ve bu durumun da etkisiyle örgütlenmeye karar vererek Genç Sinema hareketini başlatır. 1968 Ekim’inde ilk dergilerini ve “Genç Sinemacıların Bildirisi”ni yayımlarlar.
Bağımsız ve özgür sinema yapabilme isteğiyle kameralarla sokağa çıkıp dönemin Kanlı Pazar, Anayasa Yürüyüşü, Gerze Tütün Mitingi gibi grev, boykot, toprak işgali eylemlerini, devrimci tiyatrolar ile sivil toplum kuruluşlarının sokak tiyatrosu etkinliklerini ve dayanışma gösterilerini kayda alırlar.
Enis Rıza’ya göre Genç Sinema, ordu yönetiminde başlayan ve sansür tüzüğüyle devam eden Türkiye sinemasındaki ilk sivil harekettir. Yeşilçam’dan farklı olarak kısa film ve belgesel çekerek ilerlemiş; kolektif ruhla hareket etmiştir.
Genç Sinemacılar, III. Hisar Kısa Film Yarışması’nı, Hisar’ın sansürcü ve statükocu buldukları tavrı ve Shell gibi bir yabancı sermaye şirketinin ödül vermesi sebebiyle yoğun bir şekilde protesto ederler ve festival süresince beş bildiri yayımlarlar. 1970 yılında kendi festivallerini; Devrim Sineması Şenliği’ni düzenlerler. Festivalde jüri yoktur. İzleyiciler anket yoluyla en beğendikleri filmleri seçer. 12 Mart 1971 darbesinin ardından derginin Galatasaray’daki merkezi basılır, filmlere el konulur ve Genç Sinema hareketi fiilen son bulur.
Deniz Tortum, yönetmen ve araştırmacı. Lisansını Bard College’da sinema, yüksek lisansını MIT’de medya çalışmaları alanında tamamlamıştır. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi’nde geçen belgeseli Maddenin Halleri, 2020 Uluslararası Rotterdam Film Festivali’ndeki dünya prömiyerinden sonra Antalya Altın Portakal Film Festivali ve Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde “En İyi Belgesel” ödülünü almıştır.
Nurşen Bakır, deneysel ve belgesel filmler üretti. Hacettepe Üniversitesi Felsefe Bölümü’ndeki eğitimini yarım bırakarak gittiği ABD’de sinema alanında lisans ve yüksek lisans eğitimini tamamladı. ABD’de ve Hollanda’da sinema ve televizyon projelerinde çalıştı. Türkiye’ye dönüşü sonrasında çeşitli üniversitelerde lisans ve yüksek lisans dersleri verdi.
Ahmet Gürata, İzmir Ekonomi Üniversitesi Sinema ve Dijital Medya Bölümü’nde öğretim üyesi. Türkiye’de yeniden-çevrim filmler ve kültürlerarası alımlama konusunu ele alan kitabı Imitation of Life: Cross-Cultural Reception and Remakes in Turkish Cinema (Editions Moustache) 2021’de yayımlandı. Sinemayla ilgili yazıları çeşitli derleme ve dergilerde yer aldı. Aynı zamanda, farklı festivaller için gösterim programları hazırladı.
Enis Rıza Sakızlı, belgesel film ve tiyatro yönetmeni, yazar, öğretim görevlisi, editör. Lisede yöneldiği ve 1969’da Vasıf Öngören’e epik tiyatro uygulamalarında çıraklık ederek başladığı tiyatroyu amatör olarak sürdürdü. Galatasaray ve Marmara üniversitelerinde siyasal tarih ve sinema alanlarında dersler verdi. Genç Sinema hareketi ve Belgesel Sinemacılar Birliği’nin kurucuları arasında yer alan Sakızlı, 1967’den beri belgesel film çalışmalarına devam ediyor. Kent Hareketleri Tiyatro Topluluğu, sözcüsü olduğu Babil Toplum Kültür Sanat Çalışmaları ve Belgesel Sinema Derneği ile üretimlerini sürdürüyor.
Jak Şalom, 1965-1972 yıllarında Türk Sinematek Derneği’nin kurucu çalışanları arasında yer aldı. 1972-1977 yıllarında Paris’teki Fransız Sinemateki’nde Henri Langlois’nın asistanlığını yürüttü. 1966-1972 yıllarında Yeni Sinema ve Film dergilerinde yazıları yayımlandı. 1976’dan 2012’ye Paris Ulusal Doğu Dilleri Enstitüsü’nde (INALCO) öğretim üyeliği ve bölüm yöneticiliği yaptı. 1999-2012 yıllarında Lozan Les Teintureries Tiyatro Okulu’nda öğretim üyesi olarak çalıştı. 2015’ten beri Boğaziçi Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olan Şalom, Kadıköy Sinematek/Sinema Evi projesinin tasarımcısıdır. Fransa Kültür Bakanlığı tarafından verilen Arts et Lettres nişanının “Officier” mertebesine ve İstanbul Uluslararası Film Festivali’nin 2019 Emek Ödülü’ne layık görülmüştür.
Salt’ın Hisar Kısa Film Yarışması üzerine yürüttüğü araştırma Bilge-Haro Cümbüşyan ve Leyla Tara tarafından desteklenmektedir.
